Ze snappen het niet, ze willen het niet snappen en dan moeten we het maar uitroeien, denken ze. Vakbonden en regering hebben een hekel aan initiatief en zelfstandigheid.

Het blijkt uit alles. Zelfstandigen-aftrek afschaffen, allemaal verplichtingen bedenken zoals verzekeringen en verplichte voorzieningen voor arbeidsongeschiktheid. Het is hen kennelijk ontgaan dat de grootste vernieuwingen en uitvindingen zijn gedaan door individuen, kleine zelfstandigen die in de garage of op zolder aan het ‘prutsen’ waren. Ze hebben geen idee dat de grootste fruithandelaar van deze wereld, Apple, niet is opgericht door een commissie of een werkgroep, maar door een individu, Steve Jobs. Ons ‘eigen’ Philips is niet uit de hemel komen vallen, in 1891 begon Gerard Philips met het maken van gloeilampen.

Einzelgängers

Duizenden voorbeelden zijn er te bedenken waar ‘einzelgängers’ begonnen met het bedenken en tot leven brengen van nieuwe ideeën en producten. Het zijn de zzp’ers van weleer die onze techniek en beschaving een stap verder hebben gebracht. Nergens in de wereld staat in een park een standbeeld van een commissie die heeft gezorgd voor vernieuwing en vooruitgang.

En waar zijn wij mee bezig, althans onze vakbonden en overheid? Afbreken en de kop indrukken van initiatief en eigen redzaamheid. Allemaal onder het mom van bescherming van de zelfstandige en gelijk speelveld. Wij hoeven die bescherming niet en gelijk speelveld is een nep-reden. Als er al sprake zou moeten zijn van een gelijk speelveld, dan zou de werknemer net als de zelfstandige afhankelijk moeten zijn van de winst en ook het verlies van de onderneming waar hij of zij werkt. De werknemer zou net als het bedrijf waar hij of zij werkt met het bedrijf failliet moeten kunnen gaan. Dan is er pas enigszins sprake van gelijk speelveld.

Inclusief

Echt heel erg wordt het in de kunst en cultuur. Ook zelfstandige kunstenaars die niet anders kunnen dan zelfstandig zijn, moeten eraan geloven. Opgeleid om zelfstandig te werken en nergens in loondienst kunnen als kunstenaar. Ook zij moeten zich straks verplicht gaan verzekeren, missen de zelfstandigenaftrek, btw, die naar het hoge tarief gaat op kunst en cultuur (voorjaarsnota 2023) en worden zo steeds meer afhankelijk van subsidies. Subsidies die niet rechtstreeks bij de makers terechtkomen, maar eerst door allemaal instanties en fondsen moeten worden goedgekeurd.

Niet de kunst zelf is straks belangrijk, maar of de maker van de kunst wel divers en inclusief genoeg is. Kan iemand die anders denkt dan het voorgeschrevene zich straks nog wel veroorloven om kunst te maken? En welke vragen komen straks allemaal op de in te vullen formulieren te staan? En als iemand nou een net andere mening heeft of iets verkeerds heeft gezegd, mag die dan nog wel kunst maken of krijgt die dan een maakverbod of wordt hij of zij gecanceld?

Als we kunst niet gaan bekijken en beleven als kunst en als we afgaan op een situatie waarin kunstenaars omwille van het bestaan welgevallige kunst moeten maken, dan glijden we af naar een situatie van voor de Muur. Een situatie die ik als jonge academiestudent persoonlijk heb meegemaakt en waar ik nooit weer naar toe terug wil.

Echte kunst zal overleven

Sebastien Valkenberg, cultuurfilosoof, schreef op 18 april in de LC : ‘Raad voor Cultuur gaat op Sovjet-toer’. Toen ik die kop las, kreeg ik rillingen. Ik hoop oprecht dat we die tijden niet terug zullen krijgen, op geen enkele manier. Dat kunst gemaakt kan worden in alle vrijheid en zonder dat er een stemmetje in het achterhoofd van de kunstenaar mee gaat praten dat zegt dat er als eerste brood op de plank moet komen.

Ik hoop dat staatssecretaris van Cultuur en Media Gunay Uslu niet al te veel luistert naar al die gesubsidieerde professionele belangenbehartigers en raden waarvan de meesten nog nooit een lied hebben gezongen of een tekening hebben gemaakt en die als strontvliegen om een verse vlaai om haar heen vliegen. Maar dat ze zelf ‘het veld’ ingaat en zonder vooroverleg of op aanraden van adviseurs gaat spreken met individuen, met kunstenaars die alles al eens een keer hebben mee gemaakt.

Het zou zonde en slecht zijn dat alle energie verloren gaat aan welgevallige kunst en cultuur die toch verloren gaat. Want echte kunst, gemaakt door een vrije geest, zal overleven. Al het andere zullen toekomstige generaties nooit meer van horen. Het is zoals Sebastien Valkenberg het verwoordde; ‘het is de prijs die je betaalt voor de klank en kleur van de heilstaat’.

Henk Hofstra is beeldend kunstenaar en voorzitter BOK Beroeps Organisatie Kunstenaars.