Ursula von der Leyen: Europa heeft nieuw Bauhaus nodig

Chicago, Tel Aviv, Ascona, Dessau, Kaliningrad. Paul Klee, Kandinsky, Anni Albers, László Moholy-Nagy, Iwao Yamawaki. Het ‘Staatliches Bauhaus’, in 1919 in Weimar door Walter Gropius en vrienden opgericht, werd in korte tijd een internationale beweging voor architectuur, kunst en design. Door kunst en functionaliteit te combineren heeft Bauhaus de maatschappelijke en economische overgang naar een industriële samenleving helpen vormgeven.

Honderd jaar later staan we voor nieuwe mondiale vraagstukken: klimaatverandering, vervuiling, digitalisering en een demografische explosie. Tegelijkertijd beleven we een ogenschijnlijk onbeperkte economische groei, die ten koste gaat van ons welzijn, onze planeet en onze beperkte natuurlijke hulpbronnen.

Gebouwen en infrastructuur veroorzaken ten minste 40 procent van alle broeikasgasemissies. Moderne gebouwen bestaan grotendeels uit cement en staal; bij de productie ervan worden enorme hoeveelheden energie verbruikt en komt bij chemische reacties direct CO2 vrij.

Circulair en hernieuwbaar

Alle signalen wijzen in dezelfde richting: we moeten onze toekomst op een andere manier vormgeven. Europa kan en moet hierbij een leidende rol spelen. De Europese Green Deal is daarom onze prioriteit. De deal biedt veel nieuwe kansen en is onze nieuwe groeistrategie, met als belangrijkste doel om van Europa tussen nu en 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Daarvoor moeten we meer doen dan de uitstoot terugdringen; we hebben een economisch model nodig dat de planeet teruggeeft wat eraan wordt onttrokken, door middel van een circulaire economie die wordt aangedreven door hernieuwbare energie.

De Europese Green Deal is niet alleen een ecologisch en economisch project, maar moet ook - en vooral - een nieuw cultureel project voor Europa worden, waarin design en duurzaamheid hand in hand gaan.

Daarom lanceren we een nieuwe Europese Bauhausbeweging, een samenwerkingsruimte voor design en creativiteit waar architecten, kunstenaars, studenten, wetenschappers, ingenieurs en ontwerpers deze visie tot werkelijkheid kunnen maken. Het nieuwe Europese Bauhaus moet de Europese Green Deal op vernieuwende en esthetische manier tot leven brengen. De mens zal hierbij centraal staan.

Mensen moeten de Europese Green Deal kunnen voelen, zien en ervaren. In de bouw moeten natuurlijke materialen zoals hout of bamboe worden gebruikt en in de architectuur moet vanaf de ontwerpfase rekening worden gehouden met ecosystemen, en met beginselen als duurzaamheid en herbruikbaarheid.

In het nieuwe Europese Bauhaus zal digitalisering een grote rol spelen. De huizen, woonwijken en steden van morgen zullen beter functioneren dankzij hun ‘digitale tweelingversie’. Met computersimulaties zullen hulpbronnenefficiëntie en herbruikbaarheid kunnen worden verbeterd en de impact op milieu en klimaat worden verminderd.

Nut en schoonheid

Het nieuwe Europese Bauhaus moet meer zijn dan enkel een architectonische stroming die nieuwe technologieën en technieken gebruikt. De Bauhausbeweging van begin vorige eeuw bood een antwoord op de maatschappelijke uitdagingen van die tijd en liet zien dat industriële productie in combinatie met goed ontwerp het dagelijks leven van miljoenen mensen kon verbeteren. Het nieuwe Europese Bauhaus moet een soortgelijke dynamiek in gang zetten. Hierbij moet worden aangetoond dat nut en schoonheid elkaar niet uitsluiten en dat stijl en duurzaamheid hand in hand gaan.

In de komende twee jaar zullen in verschillende landen van de Europese Unie de eerste vijf Bauhausprojecten worden opgezet. Hierin zal duurzaamheid centraal staan, met steeds een andere focus. Zo kunnen de projecten toegespitst zijn op natuurlijke bouwmaterialen en energie-efficiëntie, demografie, toekomstgerichte mobiliteit of hulpbronnenefficiënte digitale innovatie, altijd in combinatie met cultuur en kunst. Deze projecten zullen het startpunt vormen voor een Europees en wereldwijd netwerk.

Ik zou graag zien dat het nieuwe Europese Bauhaus een creatieve en interdisciplinaire beweging op gang brengt die zowel esthetische als functionele normen ontwikkelt, in combinatie met geavanceerde technologie, milieu en klimaat. Als we erin slagen duurzaamheid te combineren met goed ontwerp, zal de Europese Green Deal een impuls krijgen; zelfs buiten onze grenzen. De Bauhausprojecten moeten de discussie over nieuwe bouwmethoden en ontwerpen stimuleren. Hierbij moet worden geëxperimenteerd en moet een concreet antwoord worden gegeven op de maatschappelijke vraag hoe de moderne levensstijl van Europeanen in harmonie kan worden gebracht met de natuur. De projecten zullen ertoe bijdragen onze 21ste eeuw mooier en humaner te maken.

Ursula von der Leyen, Duits CDU-politicus, sinds juli 2019 voorzitter van de Europese Commissie.