Het wordt tijd voor een Friese variant op de Green Deal: een 'Fryske oer(gr)ienkomst' | opinie

De achttien Friese gemeenten krijgen na de verkiezingen weer een nieuw college en een nieuwe samenstelling van de gemeenteraad. De volgende raadsperiode moeten veel keuzen gemaakt worden om ook in Fryslân bij te dragen aan het bereiken van de klimaatdoelen, afspraken die door alle gemeenten zijn ondertekend.

Dat is een grote uitdaging en gaat over veel dingen: het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, de stikstofproblemen, PFAS, biodiversiteit, gebruik van grondstoffen en het opwekken van duurzame energie en warmtetransitie.

Dertig regio's

Voor het opwekken van duurzame energie is er de zogenaamde RES: de Regionale Energie Strategie. Het rijk heeft Nederland in dertig regio’s verdeeld en die regio’s hebben allen een plan van aanpak opgesteld om gezamenlijk voldoende duurzame energie op te wekken. Fryslân is een van deze regio’s: gemeenten, provincie en Wetterskip hebben de RES vastgesteld en nu komt het aan op de uitvoering. Het liefst zoveel mogelijk in samenwerking.

In Fryslân is er stevig meegedacht over de RES en de verduurzaming van Fryslân door de Fryske Energie Alliantie: FEA. Een bont gezelschap van maatschappelijke organisaties die alle gedreven zijn om de klimaatdoelen samen te gaan halen. Organisaties die kennis hebben van energie en duurzaamheid, die bedrijven, boeren en burgers vertegenwoordigen en die het normaal gesproken niet per se met elkaar eens zijn. Maar nu wel.

Actievere opstelling

En dus formuleerden ze met elkaar een document waarin Fryslân wordt opgeroepen zich actiever op te stellen dan nu in het RES-plan staat. En vooral ook om dit samen te doen. Niet alleen met overheden, maar juist ook met alle maatschappelijke partners. Op zijn Fries, waarbij lokaal eigendom van energie in de toekomst centraal staat en waar iedereen bereid is kennis te delen over het opwekken, opslaan en gebruik van energie.

De FEA wil aan de slag en is ambitieus. De start is gemaakt, maar de stapjes zijn nog klein. En helaas blijkt uit de huidige situatie in Oekraïne hoe belangrijk het is om te versnellen in de energietransitie en zoveel mogelijk onafhankelijk te worden van energiebronnen van onbetrouwbare partijen. Als de dreigende klimaatcrisis al niet voldoende urgentie gaf: Poetin en dreiging en sancties die geld kosten gaan dat wel doen.

Alleen nog duurzame deals

Nu blijkt dat Fryslân op grote schaal aardgas inkoopt bij Gazprom uit Rusland. Dat contract bestaat al een paar jaar en loopt tot eind 2022. Het is even schrikken nu dit groot de pers haalt. De oorzaak van de oproer is vrij helder: bij de aanbesteden wordt gekeken naar laagste prijs, maar niet naar duurzaamheid en autonomie. En zo is nog duidelijker dat dit anders moet.

Dit is het moment om alleen nog te gaan voor de duurzame deals, toekomstgericht en met zoveel mogelijk regionale partijen en betrokkenheid van burgers, bedrijven en boeren. En ja, soms kost dat extra geld en doet het pijn, maar alleen op de korte termijn. Begin morgen waar het kan.

Bij elk besluit van een gemeente speelt energie een rol. Laat onze deskundigheid groeien door de juiste opdrachten te geven vanuit de nieuwe collegeprogramma’s. Alleen nog projecten accorderen die CO2 verminderen, die biodiversiteit vergroten of die lokale betrokkenheid aanwakkeren.

Laat dorpen delen in opbrengsten

Kunnen we gebouwen realiseren met alleen materialen uit de omgeving? Kunnen we nieuwe banen creëren door werkzoekenden op te leiden tot meester-isoleerders? Vast wel. Morgen beginnen dus!

Als we in Fryslân de ruimte geven voor het telen van biomaterialen en die ook toepassen in de bouw, leggen we dan CO2 vast en levert dat nieuwe banen op? Vast en zeker. Morgen beginnen dus!

Onze achterban wil meer snelheid, daadkracht en betrokkenheid. Betrek groen gas en groene stroom uit de regio en stimuleer zo de productie. Verkoop schone windstroom van het windpark Fryslân aan Friezen, voor een vaste lage prijs, en niet aan Limburg. Laat Friese dorpen de ruimte en delen in de opbrengsten.

Het wordt tijd voor een Friese variant op de Green Deal: een ‘Fryske oer(gr)ienkomst’.

Almar Wimer Siebenga (Us Koöperaasje), Suzanna Bekkema (Friese Milieu Federatie), Evert Jan van Nijen (Circulair Fryslân) en Bouwe de Boer (Freonen fan FossylFrij Fryslân) maken deel uit van de Fryske Energie Alliantie.