ChatGPT kan precies juiste teksten formuleren voor scholieren. Waarom kan het toch een zegen zijn voor schrijfonderwijs? | opinie

De teneur is dat het gebruik van de tekstgenerator ChatGPT door scholieren en studenten ten koste gaat van hun leerproces. Als ze straks hun huiswerk laten maken door een machine en met één druk op de knop een essay kunnen produceren, hoe leren ze dan om zelf na te denken?

In mijn ogen is de ontwikkeling van ChatGPT juist een zegen voor het onderwijs, en dan vooral voor docenten die hun studenten beter willen leren schrijven.

Noodzakelijk kwaad

Op basis van vijftien jaar ervaring als hbo-docent kan ik zeggen dat het niet altijd makkelijk is om de schrijfvaardigheid van studenten te verbeteren. Veel studenten zien het schrijven van teksten als een noodzakelijk kwaad. En omdat voor lezen helaas hetzelfde geldt, is het niet meer vanzelfsprekend dat ze gevoel ontwikkelen voor de structurele en stilistische conventies die horen bij verschillende soorten teksten.

Dat laatste is nu juist één van de sterke punten van ChatGPT. Door het ‘lezen’ van miljoenen teksten uit verschillende bronnen heeft ChatGPT geleerd welke onderwerpen in welke soorten teksten aan bod komen.

Dat bleek toen een van mijn collega’s het programma vroeg om een jaarverslag te schrijven voor onze onderzoeksgroep. Hoewel er inhoudelijk het nodige was aan te merken op de tekst, kwam hij qua onderwerpen overeen met de jaarverslagen zoals die ik – tot nu toe – elk jaar zelf op papier had gezet.

Geen geworstel

Ook qua stijl wist ChatGPT de juiste snaar te raken: het taalgebruik was formeel en professioneel, maar tegelijkertijd positief en optimistisch van toon.

Een van de redenen waarom veel hbo-studenten moeite hebben met schrijfopdrachten, is dat we ze vragen om soorten teksten te schrijven die ze nooit eerder hebben gelezen. Een marketingplan bijvoorbeeld, of een onderzoeksvoorstel. Vanwege het gebrek aan ervaring met dergelijke teksten vinden ze het lastig om hun ideeën in de juiste vorm te gieten. De ideeën zelf zijn het probleem niet; dat merk je als je ze vraagt om die mondeling toe te lichten. Maar hoe zet je ideeën dan op een logische manier achter elkaar, en hoe zorg je ervoor dat een lezer ze kan begrijpen en waarderen?

Dat is een vraag waar ChatGPT wel raad mee weet. En zo krijgen studenten de mogelijkheid om in een handomdraai een eerste versie van de tekst te laten produceren die ze vervolgens verder kunnen uitwerken en aanscherpen. Geen geworstel met structuur, nauwelijks taalfouten, en een stijl die past bij de context waarin de tekst wordt geproduceerd. Als ze willen, kunnen ze zelfs verschillende versies van de tekst laten maken. Een leukere manier om iets te leren over teksten is bijna niet denkbaar.

Zorgen over plagiaat

Ik begrijp dat dit toekomstbeeld ook bezorgde vragen kan oproepen. Kunnen ze het straks wel zelf als ze zich altijd door een machine hebben laten helpen?

Op die vraag zijn mijns inziens twee antwoorden mogelijk. Een: waarschijnlijk wel, mits ze voldoende voorbeelden hebben gezien én goed worden begeleid bij het gebruik van tekstgeneratoren. Twee: dat maakt niet uit, omdat ze die tekstgeneratoren als ze straks werken ook gewoon kunnen gebruiken.

Ook maken sommige docenten zich druk over plagiaat bij teksten die studenten inleveren als toets. Die zorg lijkt ongegrond, omdat er inmiddels ook AI-toepassingen bestaan die teksten van tekstgeneratoren kunnen herkennen. Maar wat ik deze collega’s vooral zou willen meegeven, is dat de opkomst van ChatGPT een uitgelezen mogelijkheid is om studenten op een eigentijdse manier te laten ontdekken hoe leuk schrijven kan zijn.

Mark Pluymaekers is lector professional communication in a digitalizing society aan de Zuyd Hogeschool in Limburg