PvdA: vertrouwen gaat boven fusie | opinie

Meer dan tien jaar neoliberaal beleid voorkwam niet dat de ene na de andere crisis velen treft die niet om hun ellende gevraagd hebben. Crisis alom in wat onze premier ,,dit gave land’’ noemt. Toeslagen, gaswinning, jeugdzorg, stikstof, energie - noem maar op.

Terwijl de voedselbanken de hulpvraag nauwelijks aankunnen, bericht energiereus Shell dat er in het afgelopen jaar 38 miljard euro winst is gemaakt. Vooral door de stijging van de energieprijzen neemt de inflatie toe en worden de boodschappen duurder. Intussen maken de banken miljardenwinsten, nadat de overheid ze tijdens een vorige crisis met belastinggeld overeind hield.

Lessen trekken

Je zou denken: dit moet een geweldige voedingsbodem bieden aan linkse politiek, waarin niet de markt en het geld, maar de mens en de samenleving centraal staan. Was het maar waar. Links staat er al tijden slecht voor. Wat het voor een groot deel aan zichzelf te wijten heeft. Hoog tijd om lessen te trekken.

Al zijn de linkse partijen in ons land nooit in de meerderheid geweest, ze konden wel jarenlang een stempel op het beleid drukken. Tegenwicht bieden aan de uitwassen van het marktdenken, bescherming geven waar nodig.

Om dat te blijven doen is samenwerking van alles wat links en progressief is meer dan ooit nodig. Eigentijds, bestaande partijen overstijgend, met elan en als het even kan ook met nieuwe gezichten. Kortom, nieuwe linkse politiek.

Reddingsboeien

Dat is heel iets anders dan de voorbereidingen die PvdA en GroenLinks nu treffen om samen te gaan. Om ,,een linkse wolk’’ te vormen, zoals premier Rutte het smalend noemt, in de verwachting dat ook deze wolk wel weer overdrijft. PvdA en GroenLinks zien elk een reddingsboei in de ander, zonder te beseffen dat twee keer ‘zwak’ onvermijdelijk zwak blijft.

Beide partijen hebben eendrachtig een nieuw ideologisch verhaal voor Nederland geschreven: ‘Samen onze toekomst in handen nemen’. ‘Neerlands hoop in bange dagen’ had het ook kunnen heten. Leuk voor de achterban, er staat niets onredelijks in, maar ook niet meer dan dat.

Waar het werkelijk om gaat is vertrouwen. Vertrouwen bij gewone mensen, bij de kiezers dus. Vooral bij hen die zich aangesproken voelen door sociale rechtvaardigheid, door onderlinge solidariteit, door bestrijding van achterstand en door voorkomen van achterstelling. Ofwel door de wezenskenmerken van de sociaaldemocratie, die aan de basis stond van onze Verzorgingsstaat. De sociaaldemocratie wist grote groepen van de bevolking te emanciperen en te verheffen.

Van de oorspronkelijke drie bestanddelen van GroenLinks is weinig meer over. Communisten zijn tot inkeer gekomen, pacifisten hoor je niet meer en progressieve christenen hebben massaal de kerk verlaten. Wat rest is een sympathieke partij, zeker voor hoogopgeleiden.

Natuurlijke achterban kwijt

De Partij van de Arbeid is een ander verhaal. Nog altijd voelt een groot deel van de Nederlanders zich aangesproken door het sociaaldemocratisch gedachtegoed. Toch slaagt de PvdA er niet meer in hen te bereiken. Waarom kon dat dan wel in de tijden van Drees, Den Uyl en in mindere mate Kok?

Natuurlijk, de wereld ziet er nu heel anders uit. Daarnaast is de PvdA de verbinding met haar natuurlijke achterban kwijtgeraakt. Het vrijwel vanzelfsprekende vertrouwen van weleer is vervluchtigd. Vooral door samen te regeren met de VVD in het Kabinet-Rutte II en daarin de Verzorgingsstaat te willen redden door deze deels af te breken. Dankzij de PvdA kwamen de overheidsfinanciën weer op orde, zodat volgende centrumrechtse kabinetten weer volop konden uitgeven. Zelf verloor de PvdA driekwart van haar aanhang en een groot deel van haar geloofwaardigheid.

Vertrouwen herwinnen

Ooit verbond de PvdA de laagstbetaalden met de middengroepen. Ook wist zij de culturele voorhoede aan zich te binden. Nu zien de meesten van hen de partij niet meer als de partij die bestaanszekerheid, werk en inkomen centraal stelt. Daarmee is de PvdA gevoelsmatig hun partij niet meer. Wat dan ook in het stemhokje blijkt.

Klimaat en milieu, migratie en integratie, gelijke behandeling, internationale samenwerking. Allemaal zaken van levensbelang. Gelukkig zijn er meer partijen die dit ook vinden. Maar meer dan wie of wat ook moet de PvdA zich onderscheiden van alle andere door de partij te zijn waar gewone mensen bij willen horen.

Daaraan werken en vertrouwen herwinnen zet meer zoden aan de dijk dan vluchten in een vruchteloze fusie. Partijfusies in Nederland hebben nooit tot een blijvend electoraal succes geleid.

Bert Middel was namens de PvdA gemeenteraadslid, Statenlid, lid van de Tweede- en Eerste Kamer, burgemeester van Smallingerland en dijkgraaf van Waterschap Noorderzijlvest.