Oekraïne vecht voor Europese waarden | opinie
‘Door Oekraïne te helpen, wordt het Wit-Russische volk geholpen en dat zal Oekraïne helpen.’ Foto: EPA
Begrepen de regeringen in Den Haag, Parijs en Rome destijds wat die laatste zin betekende? Waarschijnlijk interpreteerden ze zijn telex op dezelfde manier waarop nu wordt gedacht over de woorden van de Oekraïners: ‘Wij vechten voor Europa’.
Hoeveel decennia heeft het geduurd voordat West-Europa zich realiseerde dat Hongaren, Tsjechen en andere Oost-Europeanen het recht hebben op hun eigen democratische staten? Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kon niemand het bestaansrecht van deze naties meer betwisten. Toch werden Oekraïners en Wit-Russen afgeschreven als volkeren in landen die onwrikbaar tot de invloedssfeer van Moskou zouden horen.
Imperiale ambities
En zelfs dat voldeed op den duur niet meer aan de imperiale ambities van de heersers in het Kremlin. Toen uit de massale protesten van 2020 duidelijk bleek dat de Wit-Russen genoeg hadden van president Aleksandr Loekasjenko, vroeg hij Vladimir Poetin om hulp en begon de sluipende bezetting van Wit-Rusland.
Die leidde tot de permanente aanwezigheid van Russische troepen in Wit-Rusland, die het voor Rusland mogelijk maakte Oekraïne vanuit het noorden aan te vallen. Loekasjenko heeft slechts één verkiezing gewonnen. Daarna heeft hij ze een voor een vervalst, andersdenkenden gevangengezet en een onverbiddelijke dictatuur opgebouwd.
Recht op zelfbeschikking
De huidige oorlog in Oekraïne is helaas mede mogelijk geworden doordat Wit-Rusland zijn recht op zelfbeschikking niet kon uitoefenen. Ook nu nog denken veel regeringen in West-Europa in imperiale categorieën of tenminste in realpolitik . Maar zodra in Europa het begrip doordringt dat de waarden van de westerse beschaving voorop moeten staan, kan de droom van de Wit-Russen om zich aan bezetting en dictatuur te ontworstelen eindelijk werkelijkheid worden. Door Oekraïne te helpen, wordt het Wit-Russische volk geholpen en dat zal Oekraïne helpen. Wit-Rusland kan samen met Oekraïne de poorten sluiten voor de imperiale ambities van Moskou, maar daarvoor moet het wel worden bevrijd van de dictatuur en de bezettingsmacht.
Ter afsluiting nog een fragment uit Kundera’s essay: ‘De ware tragedie van Centraal-Europa is dus niet Rusland, maar Europa: een Europa dat van zo’n grote waarde lijkt dat de directeur van het Hongaarse persbureau bereid was er zijn leven voor te geven, wat hij dan ook deed. Aan de andere kant van het IJzeren Gordijn had hij er geen idee van dat de tijden waren veranderd, en dat in Europa zelf Europa niet langer als een waarde werd gezien. Hij had er geen idee van dat de boodschap die hij buiten zijn eigen land uitdroeg ouderwets zou klinken en verkeerd begrepen zou worden’.
Europese beschaving
De boodschap blijft dezelfde, met als enige verschil dat we het niet over Centraal-Europa, maar over twee voormalige Sovjetrepublieken hebben. Wij geloven graag dat onze woorden als ouderwets en romantisch kunnen worden opgevat, maar laten we diegenen helpen die de grote schurken niet alleen kunnen verslaan.
De Wit-Russen en Oekraïners hebben hun keuze gemaakt voor de Europese beschaving. Nu zal moeten blijken of Europa de offers die ze daarvoor brengen, op waarde zal weten te schatten.
Pavel Latushka is vice-voorzitter van het verenigde overgangskabinet van Wit-Rusland o.l.v. Svetlana Tichanovskaja. Ardy Beld is vertaler Russisch en auteur van Hoe Poetin zijn tanden stukbeet.
