Maak van Waddenzee een rechtspersoon | opinie

Ze biedt een thuis aan miljoenen trekvogels, is de kraamkamer voor vis in de Noordzee en is het grootste getijdegebied in de wereld. Maar het gebied staat onder druk en de biodiversiteit neemt al jaren af. Doodzonde, want we willen toch dat onze kinderen en kleinkinderen nog kunnen genieten van dit unieke UNESCO-werelderfgoed?

We moeten de Waddenzee beter beschermen tegen menselijk handelen, want de overheid doet dat onvoldoende, zoals UNESCO onlangs oordeelde. Daarom pleiten wij ervoor om de Waddenzee eigen rechtspersoonlijkheid toe te kennen, zodat ze zelf een plek aan tafel krijgt en beter voor haar eigen belangen kan opkomen, net zoals bedrijven dit kunnen.

Wereldwijde initiatieven

Het toekennen van rechten aan een natuurgebied past in een internationale trend. Wereldwijd zijn er al meer dan vierhonderd initiatieven in bijna veertig landen waarbij de natuur zelf rechten heeft gekregen. Van Nieuw-Zeeland, met de Whanganui-rivier, tot aan Spanje, dat recentelijk rechtspersoonlijkheid toekende aan binnenzee Mar Menor, waar sindsdien hard wordt gewerkt aan natuurherstel.

Daarnaast hebben landen in Montreal onlangs afspraken gemaakt over verbetering van de bescherming van de biodiversiteit. In de conclusies speelde ook de erkenning dat we naar een benadering moeten waarin de aarde centraal staat en niet meer de mens.

Rechten voor de Waddenzee kunnen een veelbelovende versterking geven van de bescherming van haar unieke natuur, concludeerde onlangs een groep wetenschappers van Nyenrode in een onderzoek in opdracht van de Waddenacademie. Dat gaat veel verder dan symboliek zoals minister Van der Wal het idee afdoet. Volgens de minister is het gebied al goed beschermd. Op papier is dat juist, maar in de praktijk halen we al decennia lang natuurdoelen niet. In de praktijk blijven vooral de rechten en belangen van mensen en bedrijven centraal staan.

Het kortste eind

Overheden doen hard hun best om samen te werken, maar in de praktijk overheersen vaak economische belangen van visserij, defensie, zout- en gaswinning, baggerwerk, recreatie of havens. Daardoor vindt nog steeds verstoring plaats van de kwetsbare waddenbodem door garnalenvisserij, vallen er oefenbommen op kwetsbare wadplaten en dreigt er nu zelfs naar gas te mogen worden geboord. Overheden houden onvoldoende rekening met de optelsom van deze activiteiten, waardoor de Waddenzee te vaak aan het kortste eind trekt.

Door het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan de Waddenzee kan zij zelf, naar het voorbeeld van Mar Menor en de Whanganui-rivier middels een voogdij-structuur voor haar eigen belangen opkomen. Dit kan doordat de Waddenzee dan voortaan in civielrechtelijke zaken haar eigen geleden schade kan verhalen op de vervuilers en dat schadevergoedingen aan haar ten goede komen. Die kan ze vervolgens inzetten voor haar eigen herstel.

Recht doen aan de natuur

Daarnaast zal het procesbelang in bezwaar- en beroepsprocedures eenvoudiger zijn aan te nemen en wordt daarmee de inspraak van de Waddenzee verstevigd, ook bij het verlenen van vergunningen. Daarmee kunnen we bestaande wetten beter naleven en staat de Waddenzee zelf centraal in plaats van menselijke plannen en projecten. Zo wordt er beter gelet op de optelsom van alle menselijke invloeden.

Met het geven van rechtspersoonlijkheid aan de Waddenzee verkrijgt de Waddenzee de bescherming die zij nodig heeft en verdient. Zo bestaat een grotere kans dat we niet alleen op papier, maar ook in de praktijk ‘recht doen’ aan de natuur. Zo zullen ook toekomstige generaties kunnen blijven genieten van onze mooie Waddenzee.

Jan Terlouw ( oud-politicus D66 en schrijver) en Tjeerd de Groot (lid Tweede Kamer D66)