Het is hoog tijd voor een Fries mantelzorgpunt | opinie

De laatste jaren signaleert seniorenkoepel OSiF dat de reguliere zorg, zoals thuis- en verpleegzorg, sterk onder druk is komen te staan. Tekorten aan personeel en bezuinigingen zijn in veel gevallen debet aan de afnemende beschikbaarheid van zorg.

Familieleden, maar ook vrienden, kennissen en buren zetten zich steeds vaker in voor die zorg omdat de reguliere zorg een appel op hen doet. In Fryslân zijn volgens het Fries Sociaal Planbureau op dit moment meer dan 100.000 mensen die mantelzorg verlenen, waarvan een vijfde dagelijks. Het aantal mantelzorgers zal de komende jaren verdubbelen zo is de verwachting, en naar de 200.000 gaan. Verontrustend.

Onze overheid verwacht dat senioren zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen. Hierdoor neemt de druk op de mantelzorg toe. Mantelzorgers die langdurig en intensief voor hun partner, een familielid met dementie of met psychische problemen zorgen, komen door overbelasting vroeg of laat zelf in de problemen. Met als gevolg dat zij moeten afhaken.

Van het kastje naar de muur

Wij krijgt regelmatig klachten van mantelzorgers over de uitvoering van hun taken. Zij kunnen bij de eigen gemeente een beroep doen op ondersteuning. In veel gevallen gaat dat goed, maar een aantal wordt van het kastje naar de muur gestuurd.

Naasten vinden het doorgaans vanzelfsprekend om een zieke in eigen kring te ondersteunen. Wanneer zij daarbij tegen grenzen aan lopen, vinden ze het doorgaans lastig om daar hulp bij te vragen.

Wanneer ze dan toch die stoute schoenen aantrekken, lopen ze tegen ‘tig’ obstakels aan, zoals de Zorgverzekeringswet, de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) en de Wet langdurige zorg (WLZ). Deze wetten en regels zijn voor professionals al moeilijk te begrijpen, laat staan voor de doorsnee burger.

Veel onduidelijkheid en onzekerheid

Degene die mantelzorg verleent, kan een beroep doen op ondersteuning in de vorm van dagbesteding, verpleging, begeleiding door een casemanager of een onafhankelijke cliëntondersteuner. De overheid betaalt dit soort voorzieningen uit diverse potjes en dat zorgt voor onduidelijkheid en onzekerheid. Waar heb je recht op en bij wie moet je daarvoor precies zijn?

‘Respijtzorg’ is ook zo’n voorziening waar gemeenten verantwoordelijk voor zijn. Iemand anders neemt dan tijdelijk de zorgtaak van de mantelzorger over. De mantelzorger krijgt zo de mogelijkheid om even afstand te nemen en op te laden.

Dit is bittere noodzaak, omdat zo’n lichamelijke en geestelijke inspannende taak als mantelzorger steeds zwaarder wordt.

Mantelzorgers zijn te vaak niet op de hoogte van deze mogelijkheid om tijdelijk ontlast te worden. Helaas is deze respijtzorg niet in elke gemeente beschikbaar, of er zijn lange wachtlijsten. Ook sluit het aanbod niet altijd aan op de vraag van de mantelzorger.

Provincie moet regierol gaan vervullen

Voorzieningen aanvragen betekent je persoonlijke informatie doorgeven aan instanties, procedures doorlopen en indicaties aanvragen. Dat zijn intensieve en tijdrovende klussen, met name als de aanvraag niet in een bepaald ‘hokje’ past.

Elke aanvraag voor ondersteuning levert papierwerk op. Dat, en de ambtelijke, onbegrijpelijke vraagstelling, kunnen redenen voor mantelzorgers zijn om af te zien van een aanvraag.

Wat kan bijdragen tot een oplossing? Al enige jaren pleit de OSiF voor een provinciaal mantelzorgpunt in Fryslân. Bij dit bovengemeentelijke platform moet de mantelzorger terecht kunnen met diens specifieke vragen. Financiële-, verzekeringtechnische-, en juridische vragen kunnen zeer complex zijn.

In andere provincies, zoals Limburg, blijken dit soort platforms uitstekend te werken. Wij vinden dat bij de verwachte afname van reguliere zorg en de behoefte aan goede informatie en steun, onze provincie de regie moet nemen voor het oprichten van ook zo’n mantelzorgplatform.

Albert Spaa en Riek van der Vlugt zijn bestuurslid van koepel Onafhankelijke Senioren in Friesland (OSiF).