Hoe landelijke partijen de regionalen klein houden | opinie
‘Ziedaar het belang van landelijke partijen om de provinciale verkiezingen een landelijk accent te laten houden.’ Foto: Anton Kappers
De Eerste Kamer heeft nog altijd een belangrijkste stem bij het goed- en afkeuren van wetsvoorstellen en de politieke compromissen die daarbij horen. De samenstelling van de senaat doet er daardoor toe. Daarmee is het verklaarbaar en legitiem dat mensen bij de provinciale stembusgang op 15 maart rekening houden met het indirect kiezen van de senaat.
Het is mooi dat de PvdA en VVD regionaal opkomen voor Friese zaken, maar dat ze via de Eerste Kamer op strategische wijze het kabinet tegen- of meewind kunnen bieden, kan voor extra stemmen zorgen. Partijen zonder een directe relevante positie in de Eerste Kamer – zoals FNP of Provinciaal Belang Fryslân – missen zo’n bonus.
Nooit meer aangepast
Daarin zit tegelijk het antwoord op de vraag waarom de huidige wijze van verkiezen van de Eerste Kamer zo blijft. Tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw zaten senatoren zes jaar in de Eerste Kamer en verversten Provinciale Statenleden om de drie jaar de helft van de Kamer. Eind jaren tachtig veranderde dit in de huidige zittingsduur en kieswijze.
Bladerend in oude kranten valt gelijk al op dat die nieuwe methode niet beviel. De Statenverkiezingen waren meer dan voorheen een beoordeling van het zittende kabinet. Toch is dit nooit meer aangepast. Want het heeft in de afgelopen decennia dan nadelen gehad, het kende voor de landelijke partijen nog meer voordelen.
Steviger vinger in de pap
In gemeenteraden zagen lokale partijen hun marktaandeel sinds 1998 verdubbelen, naar ruim 40 procent van de raadszetels in 2022. Zouden de kiezers bij de provinciale stembusgang even regionaal stemmen, dan zouden de provinciale partijen in 2019 meer dan 230 van de 574 zetels hebben behaald. In werkelijkheid waren dat er slechts 15, nog geen 3 procent.
Ziedaar het belang van landelijke partijen om de provinciale verkiezingen een landelijk accent te laten houden. Het bezorgt hen in de regio een steviger vinger in de pap dan wanneer de schaduw van de Eerste Kamer niet boven de statenverkiezing zou hangen. De kieswijze mag landelijke nieuwkomers als BBB dan aan een eenvoudige entree in de Staten helpen, tegelijk is er voor landelijke partijen geen effectievere manier om regionale partijen klein te houden.
Marcel de Jong is oud-parlementair journalist en schrijver van ‘ De Friese Maffia, 296 Friese politici in Den Haag’
