Achter de kolommen | De relatie tussen complotten, Franeker en reptielen: desinformatie en politieke manipulatie

‘V’ is een succesvolle televisieserie uit 1983 waarin reptielen vermomd als mensachtigen naar de aarde reizen om de mensheid te onderwerpen. Dat doen ze subtiel, door contacten te leggen met hooggeplaatste politici en bestuurders en ze te wijzen op hun superieure technische kennis. In hun vrije tijd eten ze muizen en marmotten.

De sciencefictionserie is gebaseerd op het boek It can’t happen here ( Dat gebeurt hier niet ) van de Amerikaanse schrijver Sinclair Lewis. Dat is een politieke roman uit 1935 die beschrijft hoe een Amerikaanse dictator de macht grijpt. Het boek is geschreven in een tijd waarin het fascisme al flink verankerd was in Europa, denk aan Italië en Duitsland.

Fictie

Boek en serie zijn fictie, maar kunnen gezien worden als waarschuwingen tegen het fascisme. In de serie worden andersdenkenden geïntimideerd of opgepakt door geüniformeerde troepen. Een klein groepje burgers blijft zich verzetten en weigert zich te onderwerpen.

Ironisch genoeg was het deze week een fascist die erop wees dat hij gelooft in het daadwerkelijke bestaan van een complottheorie waarin reptielen uit zijn op werelddominantie. Thierry Baudet raakt steeds verder los van de werkelijkheid door zijn openlijke geflirt met theorieën die duidelijk antisemitisch zijn. Moet je de gevaarlijke theorie veel aandacht geven door uitgebreid te analyseren of is het beter om het feitelijk te melden en verder te negeren? We kozen voor het laatste. In de slotalinea van het bericht over de schorsing van de politicus (woensdag, pagina 4) stonden zijn opmerkelijke uitspraken kort vermeld.

Manipulatie

Welke rol speelt Franeker hierin? Vorige week vrijdag was ik te gast bij een kennisevent over desinformatie in de bibliotheek. Het ging over de schadelijke rol die (bewust verspreide) onjuiste berichten kunnen spelen. Dr. Jelle Drost hield een fascinerend betoog over de kracht en impact van sociale media op de grote groep mensen voor wie de samenleving te complex is geworden. Er zijn 2,4 miljoen mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) die gevoeliger kunnen zijn voor desinformatie - en wellicht ook politieke manipulatie. Het is van belang dat deze groep niet buitengesloten wordt. Lessen voor ons: schrijf toegankelijk, gebruik duidelijke taal en wees voorzichtig met humor.

Maar dat geldt natuurlijk niet alleen voor deze groep. Met zijn verborgen boodschappen bereikt Baudet alle lagen van de bevolking. Waakzaamheid is geboden voor iedereen.

Reageren? hoofdredactie@lc.nl