Regenwatersystemen Tytsjerksteradiel: het voelde voor burgers alsof de gemeente goede sier wilde maken, terwijl zij voor de kosten opdraaiden

‘Terecht’. Zo reageren veel bezitters van regenwatersystemen in Tytsjerksteradiel op het nieuws dat ze hun geld terugkrijgen. Dit hoorde Johannes Veenstra uit Oentsjerk de afgelopen dagen op straat van zijn buren. Hij is een van de twee eigenaren die een proefproces aanspanden tegen de gemeente. En wonnen.

De regenwatersystemen komen hierop neer: het hemelwater dat op het dak valt, gaat via pijpen en een filter naar een ondergronds reservoir. Een hydrofoorpomp, in de bijkeuken of de garage, haalt het vervolgens naar binnen. De wc kan doorgespoeld worden met het water en je kunt er de tuin mee sproeien. Het kan ook voor de wasmachine gebruikt worden. ,,Mar der binne net folle dy’t dat lêste dogge, neffens my.’’

Goede sier

Als het werkt, is het een prima systeem, vindt Veenstra. Zo is het mooi dat hij in droge zomers volop zijn tuin kan sproeien. Hij doet dat immers met regenwater, niet met drinkwater. Probleem was echter, in eerdere jaren, dat de systemen lang niet altijd goed werkten. Veel eigenaren hadden problemen met de pomp. Die begaf het, of maakte te veel lawaai. Het water in de wc wilde nog ook nog wel eens geel of bruin zijn, wat niet iedereen kon waarderen.

En dan was er nog de manier waarop de gemeente Tytsjerksteradiel de systemen aan de kopers opgedrongen had. Het gebeurde onder het mom van het ‘stimuleren’ van duurzaamheid, zegt Veenstra. Maar het voelde alsof de gemeente er goede sier mee probeerde te maken, terwijl aanschaf en onderhoud – bij elkaar enkele duizenden euro’s – volledig op het bordje lagen van de eigenaren. ,,Dat kinne je gjin ‘stimulearjen’ mear neame.’’

Het verhaal begon voor Veenstra toen hij in 2015 de kavel kocht voor zijn huidige woning. In de koopvoorwaarden stond dat hij er een regenwatersysteem bij moest kopen van de gemeente. Maar die droeg er na de koop geen verantwoordelijkheid meer voor. Dit vond Veenstra toen al vreemd. Hij wilde de kavel desondanks graag hebben en tekende het contract toch maar. Toen hij de kavel kreeg, lag de put al in de oprit.

Verplichting opgeschort

Alle buren hadden ook een regenwatersysteem en het werd Veenstra snel duidelijk dat het geen doorslaand succes was. ,,Guon fertelden dat se it al ôfsluten hiene.’’ Er waren storingen, er klonk lawaai. Bijkomend probleem was dat er een van-het-kastje-naar-de-muur-situatie speelde. ,,De gemeente ferwiisde nei de fabrikant en dy ferwiisde wer nei de ynstallateur.’’ Wanneer de kosten voor onderhoud opliepen, kwamen eigenaren in de verleiding het systeem af te sluiten en maar weer gewoon leidingwater door de wc te laten spoelen.

Veenstra vond het zonde dat mensen 5000 euro investeerden om het systeem vervolgens uit te zetten. En niet alleen het geld, maar ook de duurzaamheidsvoordelen gingen daarmee verloren. Veenstra, die vanuit zijn werk bij Wetterskip Fryslân expertise had, besloot contact op te nemen met Tytsjerksteradiel. Hij vond dat de gemeente de verantwoordelijkheid niet langer voor zich uit kon schuiven en de systemen draaiende moest houden.

Het duurde even voordat Veenstra voet aan de grond kreeg. Er ontspon zich eerst een ingewikkelde discussie over de vraag of de gemeente de kopers had voorgespiegeld dat de systemen zichzelf zouden terugverdienen. Veenstra denkt er het zijne van, maar wil die discussie liever niet weer oprakelen. Bovendien ging de gemeente in 2018 om: de verplichting om een regenwatersysteem bij een kavel aan te schaffen, werd opgeschort.

Drie van de twaalf staan uit

De laatste jaren heeft de gemeente het goed opgepakt, vindt Veenstra. Zo zijn er reparaties uitgevoerd waarvoor de eigenaren geen rekening kregen en verliep de communicatie beter. Bovendien werd hij in 2019 tot zijn verbazing uitgenodigd een proefproces tegen de gemeente aan te spannen, om te toetsen of die de regenwatersystemen überhaupt had mogen verplichten. In december stelde de rechter de gemeente in het ongelijk en vorige week besloot het college dat alle ruim 180 eigenaren hun geld terug zouden moeten krijgen, bij elkaar zo’n 1,3 miljoen euro.

Veenstra staat niet in contact met alle betrokkenen, ook omdat hij vanwege privacyregels de adressen niet kan krijgen, maar van zijn straatgenoten kreeg hij opgetogen reacties. Zijn eigen systeem is inmiddels een jaar of drie storingsvrij; het af en toe gele water in de wc neemt hij voor lief. Maar in zijn straat staan drie van de twaalf regenwatersystemen nog steeds uit. De gemeente zou het gebruik kunnen stimuleren door het onderhoud collectief te regelen, of korting te geven op de rioolheffing, zegt Veenstra.

Het boek ‘regenwatersystemen Tytsjerksteradiel’ kan wat hem betreft dicht. Maar helemaal los laat hij het onderwerp niet, want hij denkt mee over hoe het dan wél kan. Regenwater benutten op een manier, die niet alleen voordelig is voor de gemeente, maar ook voor de bewoners zelf. Veenstra vindt hergebruik van regenwater namelijk nog steeds een uitstekend idee. ,,Mar net troch te sizzen: ‘Do betellest it hielendal en do rêdst dy der ek mar mei’.’‘