Ook staatloze Zhiyang bestaat niet voor de overheid

Chun was uitgenodigd naar aanleiding van het artikel ‘De man die niet bestaat’ dat begin januari in de Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden stond. De 31-jarige man kwam als 14-jarige jongen in Nederland. Omdat China niet wil meewerken aan zijn terugkeer en Nederland weigert hem een verblijfstatus te geven, valt Chun tussen wal en schip. Hij kan al twaalf jaar lang geen kant op.

Lees ook LC+ | Het verhaal van Chun, de man die niet bestaat

Dit geldt ook voor Zhiyang Chen, die in 2003 op zijn vijftiende als vluchteling naar Nederland kwam. Inmiddels is hij 31 en nog altijd illegaal. Hij mag hier niet blijven, maar kan ook niet terug naar China.

Zowel in juni 2014 als in maart 2019 deed Zhiyang Chen zijn verhaal in de Leeuwarder Courant, samen met zijn voormalige docent Jan Boonstra uit Oosterwolde. Hoe hij als alleenstaande minderjarige asielzoeker in Nederland was gekomen nadat zijn ouders waren overleden.

Vermoord, zo vertelde hij. De jonge Zhiyang was gegijzeld door schuldeisers van zijn ouders en die namen hem – op valse papieren – mee naar Nederland. Op Schiphol wist hij aan zijn belagers te ontkomen.

Vertrektraject

Zijn asielaanvraag werd afgewezen; de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND) twijfelde aan zijn identiteit en stelde bovendien dat hij geen gevaar liep bij terugkeer naar zijn geboorteland. Voor het kinderpardon was hij te oud. Er werd een vertrektraject gestart. Pogingen om terug te keren, mislukten evenwel omdat hij de benodigde papieren miste.

In maart 2019, vijf jaar later, was Zhiyang nog geen stap verder gekomen, vertelde Jan Boonstra (63) aan de Leeuwarder Courant. De Oosterwoldiger en zijn vrouw Rinske (58) hebben al die jaren contact gehouden met de jongeman, en zijn inmiddels als familie voor hem. Net als het gezin in Smilde, van een oud-klasgenoot van Zhiyang, waar hij al die tijd ingeschreven staat.

Zhiyang heeft, vanaf 2004, alles geprobeerd om aan een identiteitsbewijs te komen. Tientallen brieven en mails stuurde hij naar zijn oude school, ziekenhuizen en andere instanties in China, met de vraag om een geboortebewijs. ,,Ik heb nooit een reactie gekregen.’’ En ook bij de Chinese ambassade in Nederland kreeg hij keer op keer nul op het rekest.

Bij elk bezoek vroeg hij om een bewijs dat hij er was geweest. ,,Je moet namelijk aantonen dat je je best doet om terug te keren.’’ Hij kreeg het niet.

Inreisverbod

Tot een paar jaar geleden ontving de jongeman nog leefgeld. Vanaf 2014, het jaar waarin hij uitgeprocedeerd is, krijgt hij geen cent meer. Datzelfde jaar kreeg hij een ‘inreisverbod’ voor Nederland. ,,Maar hoe kan ik een inreisverbod krijgen voor een land dat ik niet uit kan komen?’’, vraagt hij zich af. Het illustreert het kafkaëske van zijn situatie.

Boonstra: ,,We hebben alles geprobeerd: mensenrechtenorganisaties benaderd, vluchtelingadvocaten, politici. Iedereen zegt dat hij inderdaad tussen wal en schip valt. Niemand kan wat voor hem doen. Alles loopt vast op het feit dat hij geen paspoort heeft.’’

Ook moet hij zich nog altijd melden bij de IND in Assen. Aanvankelijk elke week, sinds dit jaar eens in de drie maanden. Absurd, vinden de Boonstra’s. ,,Hij heeft nergens recht op, maar moet wel stempelen.’’ Zhiyang legt zich er maar bij neer. ,,Ik wil niet illegaal leven, dus doe ik mijn best om me aan de regels te houden.’’

Werken voor 1,50 euro per uur

Hij houdt zich in leven met een baantje in een Chinese snackbar. Zo’n zestien uur per dag, zes dagen in de week, tegen kost en inwoning en 1,50 euro per uur.

Zhiyang wil, net als Chun, best terug naar China, ook al heeft hij daar niemand meer. ,,In Nederland heb ik ook geen toekomst. Het zal de eerste paar maanden wel wennen zijn, maar daarna kan ik mijn leven daar wel oppakken.’’

Wat hij daar zou kunnen doen? ,,Werken als tolk, bij een reisbureau, van alles. Mijn koffer staat altijd klaar, maar de Chinese ambassade doet niks.’’

Liever nog zou hij in Nederland blijven. ,,Ik hoef alleen maar een papier om hier te kunnen werken. Ik kan mezelf prima onderhouden.’’ De Boonstra’s beamen dit. ,,Zhiyang is een keiharde werker. Het is een gemiste kans voor Nederland om hem geen verblijfsvergunning te geven, hij had graag door willen studeren en kan van alles.’’

Nederlands Juristen Comité

Het laatste wat ze deden, was contact zoeken met PILP, een project van het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) dat zich bezighoudt met strategisch procederen.

Daar kregen ze te horen dat ‘de juridische routes op dit moment redelijk dicht zitten’ en ze concreet nu niets konden betekenen, misschien over een jaar.

Inmiddels weten de Friezen het ook niet meer. ,,We willen deze jongen zo graag helpen om zijn Nederlanderschap te verkrijgen, maar we weten niet hoe.’’ Ze hopen dat de publiciteit tips oplevert van deskundigen die een oplossing weten.

De IND meldde in 2014 dat ‘als iemand actief werkt aan zijn of haar terugkeer maar desondanks geen reispapieren van de autoriteiten krijgt, hij of zij in aanmerking kan komen voor een buitenschuldvergunning’.

Reactie IND

Ook nu wil de IND niet ingaan op deze specifieke zaak. ,,In algemene zin geldt dat de IND een verblijfsvergunning kan verlenen aan een vreemdeling die zonder resultaat heeft geprobeerd uit Nederland te vertrekken. Hiervoor geldt dat uit informatie van de Dienst Terugkeer en Vertrek dient te blijken dat wordt voldaan aan alle voorwaarden. Zo wordt onder meer vereist dat de betreffende vreemdeling zich heeft gewend tot de vertegenwoordiging van zijn land en dat hij de Dienst Terugkeer en Vertrek heeft verzocht voor hem een reisdocument aan te vragen’’, aldus woordvoerder Lennart Wegewijs.

Volgens de Boonstra’s heeft hij aan al deze voorwaarden voldaan.

Hoe Zhiyang het volhoudt? ,,Het is moeilijk om zo te leven, zonder toekomst hier. Maar het is mijn leven, het is niet anders. Blijven ademen en proberen een beetje gezond te blijven.’’

Update januari 2020

Jan Boonstra heeft de artikelen over Chun Shen Yan met veel belangstelling gelezen. ,,Het is exact hetzelfde verhaal als dat van Zhiyang. Ik heb dus ook een brief over hem naar Peter den Oudsten, oud-burgemeester van Groningen, gestuurd. Hij heeft zich ook bekommerd om het lot van Chun. Misschien kan hij iets betekenen voor Zhiyang.’’

Sinds maart 2019 is er ,,helemaal niets’’ veranderd in de situatie van Zhiyang. ,,We zijn nog bij de IND geweest en hebben gevraagd om een persoonlijk gesprek, maar dat was niet mogelijk. Die ambtenaren zitten in hun hokjes en voeren uit wat ze moeten doen. Er is totaal geen menselijkheid.’’