Wonen in een bisschoppelijk paleis: dat kan straks in Leeuwarden

De rijkversierde Sint Bonifatiuskerk in Leeuwarden geldt als het symbool van de katholieke wederopbloei en trots in de negentiende eeuw. Niet voor niets kreeg het gebouw de hoogste kerktoren van Friesland.

Toen de beroemde architect Pierre Cuypers zijn ‘Sint-Bonifatius’ in 1884 opleverde, moest hij nog beginnen aan de pastorie. Dat mocht geen simpel priesterwoninkje worden, want het was bedoeld als bisschoppelijk paleis. Friezen hoopten destijds namelijk op de aanstelling van een eigen bisschop. Cuypers maakte er een sierlijk neogotisch bouwwerk van, dat aan de zuidzijde werd vastgebouwd aan de kerk.

Een bisschop zou hier echter nooit wonen, want Rome besloot om Friesland onder het bisdom van Groningen te laten vallen. Al snel na de oplevering werd dan ook gezocht naar een nieuwe functie voor de ruim uitgevallen pastorie. Vanaf 1887 diende het gebouw als basis voor het nieuwe katholieke stadsziekenhuis.

In 1936 kreeg het pand alsnog de functie als woonhuis voor geestelijken: kapelaans, priesters en nonnen zouden er in de decennia daarna wonen. Vanaf 1969 werd de pastorie gebruikt door de lerarenopleiding van Ubbo Emmius en vanaf 1976 diende het pand als vrouwenopvang van het Leger des Heils. Sinds de jaren negentig staat de pastorie bekend als Titus Brandsmahuis, met kantoor- en bijeenkomstruimtes voor parochiële functies.

De bouwkundige staat is niet meer zo best: ,,Het achterstallig onderhoud liep de laatste jaren op. Het werd onhoudbaar’’, vertelt penningmeester Jan Hubers van de Sint-Vitusparochie, waartoe de kerkgemeente van de Sint Bonifatiuskerk tegenwoordig behoort. De stookkosten zijn bovendien hoog, want het ontbreekt aan dubbel glas en isolatie.

De tekst gaat door onder de foto’s.

Ziel in eigen beheer

De pastorie was de afgelopen decennia eigendom van de stichting Bonifatiustoren, die overwoog om het pand te verkopen aan een projectontwikkelaar, ,,maar dit is de ziel van onze parochie Die moeten we in eigen beheer houden’’, vindt Hubers. De parochie neemt het eigendom en de herontwikkeling van de pastorie daarom over.

Er komen vier huurappartementen op de verdiepingen. Ze variëren van 90 tot 110 vierkante meter. ,,We mikken op stellen van 50 plus’’, zegt Hubers. De begane grond blijft beschikbaar voor parochieel en maatschappelijk gebruik, bijvoorbeeld voor presentaties.’’ Het is de bedoeling om meer en breder publiek naar de kerk te trekken. ,,Daarom bouwen we er ook goede toilet- en keukenvoorzieningen.’’

Adema Architecten uit Dokkum heeft het ontwerp op zich genomen, met respect voor de monumentale onderdelen in het pand. ,,De oude Engelse trap in de traptoren is bijvoorbeeld heel bijzonder’’, zegt architect Thomas Steensma. Op de begane grond is deze gesloopt, maar op de verdiepingen is hij bewaard gebleven. Of de wenteltrap ook in de kelder nog bestaat, is onduidelijk: de ruimte is eerder volgestort met puin.

De tekst gaat door onder de foto’s.

Complexe historie

Het architectenbureau deed met bouwhistoricus Reitse de Vries onderzoek naar de complexe historie van het gebouw, dat in de begintijd de basis vormde voor het snel uitdijende Sint Bonifatius-hospitaal. In de jaren dertig verhuisde het ziekenhuis (Bonnehos) naar de Mr. P.J. Troelstraweg, de plek van het huidige Bonifatiuspark.

Door de jaren heen raakte de pastorie omringd door allerlei nieuwe panden, waarvan een deel later weer gesloopt werd. Het gebouw raakte in 1976 ook nog eens beschadigd door de spits van de Bonifatiustoren. Die waaide bij een storm los en viel op de pastorie.

Hubers toont het gebouw van binnen. Boven de begane grond zijn twee ruime verdiepingen met hierop nog een zolder. ,,Overal zitten nog oude balkenplafonds verstopt achter verlaagde plafonds’’, vertelt hij. De pastorie is rijk aan sierlijke elementen, zoals paneeldeuren en glas-in-lood ramen. Veel hiervan herinnert aan de de tijd van Cuypers. Zoveel mogelijk oude onderdelen worden weer zichtbaar in de nieuwe appartementen. ,,We gaan ook veel verduurzamen.’’ Met dubbel glas, isolatie en andere ingrepen moeten de woningen comfortabel worden.

De tekst gaat door onder de foto’s.

Gebied rond de kerk

Aan de oostzijde van de pastorie bevindt zich een sierlijke tuin tegen de kerk aan. Een deel hiervan is bedoeld voor de nieuwe huurders, zegt Hubers. De lelijke schutting die de tuin van het parkeerterrein scheidt, moet op termijn plaats maken voor een mooiere afscheiding.

De plannen passen in een grotere visie van de gemeente. Zij wil het gebied rond de Sint Bonifatiuskerk de komende jaren aantrekkelijker maken met woningbouw en vergroening van het huidige parkeerterrein.