Dominee Wim Beekman: 'Goed dat de PKN schuld belijdt voor klimaat van antisemitisme'

Dat zegt classisdominee Wim Beekman, gezicht van de PKN in Friesland. De landelijke kerkleiding had destijds meer stelling moeten nemen tegen de Jodenvervolging. ,,Achteraf kun je zeggen dat de kerk de Joodse burgers in de steek heeft gelaten”, zegt Beekman. ,,Het had beter gekund én gemoeten. Het is prima dat dat een keer gezegd wordt.”

PKN-voorman René de Reuver zal op 8 november tijdens de herdenking van de Kristallnacht schuld erkennen tegenover de Joodse gemeenschap voor het optreden van de kerk als instituut, zo meldde dagblad Trouw donderdag.

Het gaat nadrukkelijk niet over individuele gelovigen en gemeenten, weet Wim Beekman. ,,Heel veel kerkleden en dominees, ook in Friesland, hebben zich enorm bekommerd om de Joodse medemens. Ik woon nu 35 jaar in deze provincie en ken heel veel verhalen over personen die wat dat betreft echt geen steken hebben laten vallen. Mijn eigen grootmoeder zat in het verzet. Ik ken de Joodse mensen die ze verborgen heeft bij naam.”

Posities

De mannen die voor en tijdens de oorlog de leidende posities innamen binnen de landelijke kerkbesturen van de voorgangers van de PKN (de Hervormde, Gereformeerde en Lutherse Kerk) zijn echter ,,onvoldoende opgestaan tegen het kwaad”, zegt Beekman. ,,Ze lieten het over aan de plaatselijke kerken en gemeenschappen. Protestanten die in het verzet zaten, namen hun eigen verantwoordelijkheid.”

Teije Osinga uit Franeker, emeritus-predikant en secretaris van de Friese kerkhistorische vereniging Folk en Tsjerke, vraagt zich af wat er exact met de kerk als ‘instituut’ wordt bedoeld. ,,It institút wurdt úteinlik ommers foarme troch alle leden. Fan harren wienen guon fout, mar der wienen ek in hiel soad dy’t harren fanút it leauwen ynsetten ha foar it ferset en de Joadske mienskip. De Reuver sil it goed bedoele. As tsjerke meie wy fansels altyd sizze dat wy mear dwaan moatten hienen.” Ook nu moet de kerk een belangrijke rol spelen in de strijd tegen antisemitisme, aldus Osinga.

,,Vanuit het centrale gezag van de kerken werd gezegd dat bepaalde maatregelen van de bezetter tegen Gods gebod waren, maar het was nooit heel directief”, weet Gerk Koopmans, voorzitter van de Stichting Friesland 1940-1945. ,,Het was, zoals de PKN concludeert, te weinig.”

Ook andere protestante gemeenschappen zullen in hun kerk schuld belijden, op 15 november.