De Friese kluizenaar die Haskerdijken op de kaart zette

Het kleine kerkje in Haskerdijken is voor treinreizigers tussen Leeuwarden en Heerenveen vast een bekend gezicht. De negentiende-eeuwse kapel is namelijk goed te zien vanaf het spoor. Het gebouw staat op de fundamenten van een dertiende-eeuwse kerk waarbij een klooster werd gebouwd: Maria’s Rozendal. In de volksmond beter bekend als het Hasker Convent.

,,Dêr hat it kleaster wierskynlik stien”, zegt prof. dr. Hans Mol van de Fryske Akademy als we bij de kapel staan. Hij wijst naar een stuk afgegraven grond ten zuiden van de kerk. De basis van het klooster moet volgens hem een aantal boerderijen geweest zijn. ,,Priester Wibrandus van Haske, behearder fan de kleastertsjerke dy’t om 1231 hinne boud is, woe in sa koart mooglike ledder nei de himel. Yn dy tiid leauden minsken dat sy dat foar mekoar krije koenen troch kleasters te stichtsjen of grûn te jaan oan in kleaster.” Wibrandus deed het eerste.

Voor de stichting van de kloosterkerk, stond er al een verlaten kapelletje. In en kluis daar vlakbij woonde sinds 1226 een van de weinige Friese zaligen: Dodo. Hij kwam uit Bakkeveen, vestigde zich op uitnodiging van Wibrandus in Haskerdijken en kreeg toen de naam Dodo van Haske. ,,Dizze Dodo soe hjir hiel wat minsken genezen hawwe”, zegt Mol terwijl we over de begraafplaats lopen. ,,It wie in bysûnder man. Neffens de oerlevering die hy oan selskastijing en knibbele hy ûntelbere kearen per dei.”

Het noodlot trof Dodo; hij kwam eind maart 1231 om het leven. De verwaarloosde kapel stortte in en hij lag bedolven onder de brokstukken. ,,Op de fûneminten fan dizze kapel is koart dêrnei dan de kleasterstsjerke boud, dy’t tagelyk tsjinst die as parochytsjerke. Dêrnjonken binne de kleastergebouwen lykas in sliep- en de ytseal oplutsen.”

Kapittel van Windesheim

Het klooster begon met zo’n tien bewoners. Jaren later zouden er zo’n veertig mensen gewoond hebben. Alhoewel over de beginperiode weinig bekend is, schijnen er tijdelijk zowel mannen als vrouwen te hebben geleefd. Het Hasker Convent was dus een dubbelklooster, waar de bewoners zich wijdden aan eredienst en studie. ,,Sy folgen de regel fan Augustinus. Dizze wize fan libjen en oanbidden kaam oerien mei de sobere tinzen fan Dodo”, aldus Mol. ,,Hy wie eins in úthingboerd foar it kleaster.”

Over het leven van de bewoners en de gebeurtenissen in en rondom het klooster is maar weinig te vertellen. ,,Jierren lang binne de bronnen stil, oant der ynienen stiet dat de muontsen harren yn 1466 oanslute by it Kapittel fan Windesheim. It kleaster waard yn die tiid allinne mar bewenne troch mannen.” De overstap naar een andere orde gaf een boost aan het religieuze leven. Daarnaast was er ook aardig wat grond in het bezit van de monniken; het Hasker Convent had uithoven in Akkrum en Jelsum. In het klooster van Haskerdijken waren verder een gastenverblijf en een ziekenzaal. ,,It kleaster hie dus net allinne in religieuze funksje.”

We stappen de kerk binnen die er op het eerste gezicht redelijk gewoontjes uitziet. Hier en daar zijn toch veelzeggende sporen te vinden van het kloosterverleden. Achter in de kerk liggen, in een kastje achter slot en grendel, bijvoorbeeld kopieën van een rekenboek. De monniken hielden het boek bij van 1500 tot 1520. De Latijnse krabbels schetsen een beeld van het dagelijks leven in het klooster. Bronnen van inkomsten waren bijvoorbeeld de verhuur en rente van het kloosterland, maar ook de verkoop van ossen, boter en kaas. Verder werd er gehandeld in bier, wijn en vis. Een groot deel van de uitgaven werd besteed aan levensmiddelen als haver, gerst, tarwe, boekweit, rogge, erwten en bonen. Voor de ziekenzaal werd daarnaast ook medicijnen ingeslagen.

Mozaïekvloer

,,Yn de sechstjinde iuw rekke it kleaster yn ferfal. De reformaasje wie op komst en der wiene hieltyd minder manlju dy’t yntrede dienen”, aldus Mol. Als de hervorming in alle hevigheid uitbarst, blijft het Hasker Convent niet gespaard. Tussen 1576 en 1579 wordt het klooster verwoest. Alleen de kloosterkerk blijft staan, die vervolgens in gebruik wordt genomen door de hervormden. Omdat de kerk in slechte staat was, werd in 1817 besloten om een nieuwe te bouwen; de huidige Hasker Kapelle.

 

,,Doe de tsjerke yn 1994 en 1995 restaurearre waard, is de flier fan de tsjerke der ek út helle”, vertelt Mol terwijl we in de kerk rondlopen. ,,By dy opgravingen hawwe sy resten fan in mozaykflier fûn, dy’t yn de âlde kleastertsjerke lein hawwe.” De resten van die vloer zijn nu nog in drie vitrinekasten te bekijken die in de kerk staan. Op sommige overblijfselen is nog vaag een afbeelding te zien, zoals de Franse fleur del lis (lelie).

Marinus Boersma uit Haskerdijken, lid van de PKN-gemeente in Heerenveen, kwam met het idee om nog een deel van de resten in de houten contouren van een kruis te stoppen en die aan de muur te hangen. Regelmatig is de gemeente nog in de kerk voor erediensten. Mol: ,,Nei de komst fan Dodo is hjir noch hiel wat bard. It is moai om te sjen dat in diel fan de skiednis it noch oerlibbe hat.”

Dit is deel I van de serie kloostergrond waarin kloostersporen worden onderzocht met behulp van prof. dr. Hans Mol van de Fryske Akademy. Mol doet onder meer onderzoek naar kloostergeschiedenis.