Zwaan Miedema maakt afbreekbare urnen van waddenklei: 'Ik wil iets maken van betekenis'

De Waddenzee was Zwaan Miedema’s achtertuin in haar jongere jaren. Ze groeide op in Zurich en was als kind veel buiten, bij zee of gewoon thuis. Haar ouders waren agrariërs, hadden een gemengd bedrijf. ,,Ik hielp mee met bollen pellen, aardappels rooien en het vee. Daarnaast was ik ook altijd wel met mijn handen bezig en creatief.”

Toch koos ze voor een carrière in de hulpverlening. Ze werd gezinsbehandelaar. Tot dertien jaar geleden iets zeer ingrijpends en verdrietigs gebeurde, waar Zwaan liever niet over vertelt. ,,Maar het haalde me er volledig onderuit.”

Een tijd erna vroeg ze haar werkgever of ze naar Curaçao mocht. De instelling waar ze werkte had daar connecties met een organisatie. Vier maanden is ze er geweest. Terug thuis belandde ze weer in hetzelfde stramien, dat haar tegen was gaan staan. Ze ervoer de behoefte om iets heel anders te gaan doen.

Oergevoel

,,Ik wilde mijn handen in de waddenklei steken. Dat voelde goed voor me. Het bracht me terug naar mijn eigen oergevoel. Naar vroeger, toen ik als kind op het wad was. Ik geniet erg van het wad. Het is er altijd anders, maar altijd mooi. Aan zee zijn geeft een fijn, vrij gevoel.”

Ze stopte met haar werk en liet zich omscholen tot keramiste. Haar eerste stappen in de kunstwereld zette ze bij Lies Keramiek, in de Leeuwarder Blokhuispoort. Later volgde ze lessen aan de Kleiacademie Amsterdam. Verder heeft ze geleerd van meesterdraaier Joop Crompvoets.

Het idee om urnen te maken van waddenklei ontstond op de Kleiacademie. ,,We kregen de opdracht om onze eigen klei te delven. Ik kwam al snel op het idee om klei van het wad te halen.”

Samen met een vriendin ging ze naar zee om klei te zoeken. Een man zag ze daar lopen met een emmer en schep, vroeg wat ze deden. ,,Toen ik dat vertelde, zei hij dat we dan beter richting Oosterbierum konden gaan. Dat deden we en daar zagen we allemaal kleibulten. Die ontmoeting met die man was zo’n mooi toeval, zoiets dat moest gebeuren.”

Dubbele kringloop

Op de Kleiacademie deed Zwaan proeven met de klei: hoe bak je dit zonder dat het scheurt? ,,Uiteindelijk kwam ik tot dit resultaat, het maken van biologisch afbreekbare urnen. Die zijn niet gebakken. Je kunt er as in doen en de urn in zee achterlaten. Daar lost hij op in ongeveer zes uur. Het is een dubbele kringloop.”

Ze voelde gelijk dat dit was wat ze wilde doen. Uit ervaring weet ze dat de meeste urnen die op internet verkrijgbaar zijn, weinig ‘ziel’ hebben. ,,En ik weet hoe belangrijk het is om een urn te vinden die bij de overleden persoon past.”

Mensen kunnen de urn achterlaten op de vloedlijn of op een zandplaat bij eb. Of vanaf een boot in het water laten zakken. ,,Ik heb urnen waar papiertouw omheen zit. Dit lost eveneens op in zee.” Het is overigens ook mogelijk om eerst de urn een tijdlang in huis te laten staan. Als de omgeving maar droog is.

Laatbloeier

Zwaan maakt daarnaast werk met rivierklei dat ze wel afbakt. ,,Bijvoorbeeld memory-potten, waarin mensen as kunnen bewaren. Laatst kreeg ik heel oude munten van iemand die vaak met een metaaldetector op pad is. Die munten heb ik in een paar potten verwerkt. Ze verbeelden de overgang naar het hiernamaals en verwijzen naar het liedje ‘Schipper mag ik overvaren’.”

Er zijn dagen dat ze drie urnen per dag draait in haar atelier. ,,Vaak volgt daarna een periode van rust. Of ik maak andere dingen. Decoratie-keramiek, bijvoorbeeld.” Ze is een laatbloeier als keramiste, geeft ze toe, maar de kunst blijkt inmiddels wel onlosmakelijk met haar leven te zijn verbonden. Ze wil er nog van alles in leren.

Maar de van wad tot wad-urnen geven haar misschien wel de meeste voldoening. ,,Ik vind het waardevol om mooie dingen te maken die van betekenis zijn voor mensen. Waarmee ik ze misschien een beetje help. Dat is mijn manier om de wereld een beetje mooier te maken.”