Structureel tekort bij tien Friese gemeenten door onvoldoende grip op jeugdzorg
Bijna alle Friese vaste-walgemeenten stevenen af op structurele tekorten, veroorzaakt door stijgende uitgaven in het sociaal domein.
Dat stelt de Provinsje Fryslân vast, dat toezicht houdt op de financiën van de achttien Friese gemeenten. Een zorgwekkende situatie, vindt de provincie.
Voor het eerst sinds vele jaren hebben alle gemeenten een goedkeurende verklaring ontvangen voor de getrouwheid van de jaarrekening over 2019. Slechts vier gemeenten noteerden een tekort (Achtkarspelen, Dantumadiel, Súdwest-Fryslân en Noardeast-Fryslân). De cijfers zijn echter vertekenend. In de meeste gevallen zijn de positieve saldi te danken aan incidentele meevallers, zoals vrijgekomen precariobelasting en winstnemingen in de grondexploitatie.
Tekorten op langere termijn
Als de provincie naar de langere termijn kijkt, dan staan tien van de achttien gemeenten in het rood. Tussen de zes gemeenten die voor de komende jaren ruimte overhouden voor nieuwe investeringen staan ook nog eens de vier Waddengemeenten. Van de vaste- walgemeenten hebben alleen Smallingerland en Waadhoeke structurele exploitatieruimte.
De jaarrekeningen van de gemeenten laten nog steeds forse tekorten zien op het gebied van het sociaal domein, signaleert de Provinsje in een analyse. Dit is ondanks dat gemeenten de afgelopen jaren niet meer ramen op basis van de inkomsten van het rijk, maar op basis van de te verwachten uitgaven. De Provinsje concludeert dat veel gemeenten dit en volgend jaar niet ontkomen aan nieuwe bezuinigingen.
Naast Dantumadiel, Noardeast-Fryslân (elk min 6*) en Achtkarspelen en Súdwest-Fryslân (elk min 1) tonen Opsterland (min 8), De Fryske Marren (min 4), Harlingen (min 2), Heerenveen, Tytsjerksteradiel en Ooststellingwerf (allen min 1) structurele tekorten op de exploitatieruimte. Leeuwarden en Weststellingwerf tonen geen tekort, maar hebben ook geen bestedingsruimte.
Nieuwe tegenvaller voor plattelandsgemeenten
Tijdens Prinsjesdag werd bekend dat de Nederlandse gemeenten er samen 530 miljoen euro bij krijgen, onder meer voor jeugdzorg. Dat is volgens de Provinsje Fryslân een incidentele oplossing en niet een structurele. Bovendien hangen vrijwel alle Friese gemeenten een nieuwe tegenvaller boven het hoofd door een herijking van de uitkeringen uit het Gemeentefonds. Plattelandsgemeenten lijken hier groot nadeel van te krijgen ten opzichte van stedelijk gemeenten. Dat kan oplopen tot 50 euro inkomsten minder per inwoner. Eind dit jaar wordt hier meer duidelijk over.
De twaalf provincies luiden een dezer dagen per brief gezamenlijk opnieuw - net als afgelopen zomer - de noodklok voor de financiële situatie bij de gemeenten, meldt gedeputeerde Sander de Rouwe. ,,Vanuit de gemeenten wordt al langer het signaal afgegeven dat de financiële situatie van de gemeenten steeds nijpender wordt. We ondersteunen de gemeenten in de lobby voor meer middelen voor het sociaal domein”, schrijft Commissaris van de Koning Arno Brok in een Statenbrief.
* In een eerdere versie van dit artikel werd geschreven over structurele tekorten op de exploitatieruimte in miljoenen, dit moest zijn in kengetallen. De toezichthoudende provincie verwoordt dit alsvolgt: ‘’Dit beeld (positieve saldi zijn te danken aan incidentele meevallers) wordt ook bevestigd door het verplichte kengetal ‘structurele exploitatieruimte’. Hieruit wordt duidelijk dat de helft van de gemeenten een negatief structureel saldo presenteert in haar jaarrekening’.
