Forum voor Democratie Fryslân wil drempel voor referendum verlagen: 'Barrière is no fierstente heech'
De eerste (en laatste) poging in de provincie om een provinciaal referendum uit te schrijven. In 2014 wilden oud-gedeputeerde Jan Ploeg en Ids Willemsma een referendum houden over windmolens. Op de foto geven verzamelde handtekeningen aan gedeputeerde Hans Konst (PvdA, midden). FOTO LC/ARCHIEF
Sinds 2005 heeft Friesland een referendumverordening. Wie de provinsje een raadgevend referendum wil laten uitschrijven, heeft voor een eerste verzoek handtekeningen nodig van 0,33 procent van de kiesgerechtigde bevolking. Voor het definitieve plan zijn handtekeningen van 5 procent van de inwoners vereist. Op basis van de laatste verkiezingen zou dat 1.600 en 25.000 handtekeningen betekenen.
Statenlid Albert van Dijk van Forum voor Democratie vindt de normen te hoog. ,,Der binne ferskate redenen te betinken wêrom’t wy sûnt 2005 gjin referendum hân ha. Oft alle besluten dy’t de polityk naam, wienen de goeie, dus der wie gjin oanlieding foar. Of net ien fielde him roppen om der wat fan te finen. Of de drompel is te heech. Oan de earste twa kinne we no neat feroarje, mar we kinne as polityk wol wat oan de hege easken dwaan.’’
‘De drompel moat wol reëel wêze’
Met een initiatiefvoorstel wil van Dijk de referendumverordening aanpassen. Hij wil dat niet langer percentages gebruikt worden, maar absolute getallen: 400 handtekeningen voor een eerste aanzet, 12.000 handtekeningen voor het uiteindelijke voorstel. Als voorbeeld gebruikte hij de in 2018 afgeschafte landelijke Wet raadgevend referendum (Wrr). ,,De noarmen yn ’e Fryske feroardening binne no fjouwer kear sa heech as de noarm út de Wrr. Ik bin foarstanner fan in barriêre, mar it moat wol in reële wêze. De drompel is no fierstente heech.’’
Van Dijk stelt ook voor om de opkomstdrempel om de volksraadpleging geldig te beschouwen te verlagen van 40 naar 30 procent, de grens die ook in de Wrr gehanteerd werd. Omdat het grondwettelijk gezien niet mogelijk is om een provinciaal bindend referendum in te voeren, wil hij een moreel appèl opnemen in de verordening. ,,Sadat de útkomst fan it referindum troch Provinsjale Steaten respektearre wurdt.’’
In maart praten Provinciale Staten over het voorstel van Van Dijk. De FvD’er denkt dat zijn voorstel past bij de discussie over democratische vernieuwing, die deze maand wordt gevoerd. In september 2019 wilde Van Dijk een referendum organiseren over de maximale tiphoogte van nieuwe windmolens in de provincie. Hij kreeg toen weinig steun, maar kreeg van collega-Statenleden wel de motivatie om de hele verordening onder de loep te nemen.
Referendum ‘it bêste en moaiste middel’
Van Dijk noemt de Regionale Energiestrategie (RES) een ideaal thema om via een referendum voor te leggen aan de inwoners van de provincie. ,,It giet namlik oer harren eigen achtertún.’’ Hij hoort vaak de term draagvlak voorbijkomen. ,,Mar by in ynspraakjûn wêze is wat oars as dat der draachflak is.’’
Een referendum is volgens hem ,,it bêste en moaiste middel om boargers serieus te nimmen’’ en ,,harren te hearren oer de grutte en wichtige tema’s’’.
In 2014 werd een poging gedaan om een referendum te houden over de plek waar windmolens moesten komen te staan. Provinciale Staten verwierp toen een initiatief van oud-gedeputeerde Jan Ploeg en de stichting Gjin romte foar wynhannel. Het initiatief werd gesteund door 2800 burgers.
