Een analyse over de worstelende FNP in De Fryske Marren: de koppen uit het zand

De Frysk Nasjonalen zijn voor beide kampen in de strijd over zandwinning in het IJsselmeer de laatste hoop. Hun zeven zetels in de gemeenteraad van De Fryske Marren maken het verschil. ‘Nee’ betekent dat alles bij het oude blijft, zoals de tegenstanders willen. Een oneindige horizon en een onverstoorde natuur. Een ‘ja’ heeft een zandfabriek in beschermd natuurgebied tot gevolg. Met een zeven etages hoog gebouw en onbekende gevolgen voor het milieu.

Het begon allemaal in 2011. Nadat Smals in Lemsterland een blauwtje had gelopen, kreeg de zandwinner voet aan de grond in buurgemeente Gaasterlân-Sleat. Balk besloot dat het bedrijf minstens dertig jaar zand mocht gaan zuigen vanaf een eiland voor de kust van Oudemirdum.

Hoewel Lemmer het tegendeel had bewezen, presenteerde Gaasterlân-Sleat zandwinning als een onvermijdelijke bedrijvigheid. Maar wel een die de gemeente 100.000 euro per jaar zou opleveren, want 5 cent per kuub.

Collegepartijen CDA en VVD vergen coalitiegenoot FNP op die overeenkomst. Want de gemeente, zo vinden zij, moet zich een betrouwbare partij tonen.

Zandwinning staat overigens niet opgenomen in het collegeprogramma van CDA, FNP en VVD. Dat hoefde van de partijen niet. Over dat punt meenden ze het al eens te zijn. Wel nam het college in zijn akkoord op dat een bestemmingswijziging niet mag leiden tot ,,schade aan milieu en landschap’’.

Toen was de aanvraag van Smals echter al binnen. Net als de bezwaren van natuurorganisaties en kustbewoners.

Geen schande om op een eerdere afspraak terug te komen

De argumenten die burgemeester en wethouders blijven aandragen voor zandwinning zijn te weerspreken. Er is anno 2018 zoveel meer duidelijk dan tijdens het sluiten van de overeenkomst in 2011. Het is dan ook geen schande op een eerdere afspraak terug te komen.

Zo leerde bodemonderzoek dat niet alle gevolgen van zandwinning in kaart te brengen te zijn. Daarnaast is er weinig informatie over het geluid onder water en het effect ervan. Ook zijn de gevolgen op vissen onduidelijk. ,,Veel ervaring met beoogde procesgang is er niet’’, luidt de conclusie van de mer-commissie dan ook.

Sinds minister Cora van Nieuwenhuizen aangaf geen actie te zullen ondernemen bij een eventueel ‘nee’ van de gemeente, kan er een streep door het predikaat ‘nationaal belang’.

Van een dreigend zandtekort blijkt evenmin sprake. De soort die voor de kust van Oudemirdum ligt, heeft Nederland in overvloed. Ervan gaat zelfs jaarlijks 15 procent naar België.

Bedrijfsrisico als het wordt afgeblazen

Een claim van Smals hoeft De Fryske Marren ook al niet te vrezen. De gemeente kan de zandwinningsovereenkomst ,,met onmiddellijke ingang zonder rechterlijke tussenkomst schriftelijk ontbinden’’, staat erin opgenomen. ,,Dit ,,zonder tot enige vergoeding van schade of kosten’’. Het bedrijf beschouwt het afblazen van de klus als bedrijfsrisico.

Een gemeente vertegenwoordigt zijn inwoners. Door contact met de bevolking weet die wat er speelt en kan zo bij het nemen van besluiten de belangen van de inwoners goed afwegen.

Zandwinning is van geen enkel belang voor de inwoners van De Fryske Marren. Louter voor Smals. Het bedrijf meldt in zijn brochure dat de klus bij Oudemirdum ,,in belangrijke mate’’ bijdraagt ,,aan de continuïteit van de onderneming Smals.’’

Maar daarvoor is geen Jouster, Balkster of Lemster verantwoordelijk. Ook de nog steeds ,,wrakseljende’’ FNP niet.

De partij zit in een spagaat. Voor- en tegenstanders trekken aan de raadsleden. Hopend de zeven stemmen en dus de meerderheid te krijgen.

Waarom een worsteling?

Zandwinning hoort voor de Frysk Nasjonalen geen worsteling te zijn. Hun verkiezingsprogramma is dusdanig groen dat ze er een natuurorganisatie de ogen mee zouden kunnen uitsteken. De partij is zich aan zijn kiezer verplicht daarnaar te handelen. Anders wacht de provinciale tak een afstraffing bij de verkiezingen in maart.

Daar komt bij dat de FNP in datzelfde verkiezingsprogramma aangaf zelfstandig te zijn en ,,yn alle frijheid opkomme’’ te kunnen ,,foar de belangen fan De Fryske Marren (de FNP is gjin filiaal fan Haachske partijen).’’ Nou, laat dat dan maar zien.

De FNP heeft naast het lot van de IJsselmeerkust ook zijn eigen lot in handen.