Dit zijn de voor- en nadelen van de sneltest op corona

Hoe werkt deze sneltest?

Net als bij de PCR-test, die nu in de teststraten wordt gebruikt, wordt met een wattenstaafje wat vocht uit de neus en keel genomen. Maar het proces daarna is veel simpeler dan bij een PCR-test, waarbij dna miljoenen keren moet worden vermenigvuldigd.

,,Deze test bekijkt simpelweg of er in de swab een bepaald eiwit aanwezig is dat speciaal hoort bij het coronavirus,” licht onderzoeker Marije Hofstra van het UMC Utrecht toe. ,,De sneltest wordt ook wel antigenentest genoemd.” Het watje met neus- en mondvocht gaat in een vloeistof. Die wordt vervolgens op een papiertje gedruppeld. Vijftien minuten later is er een positieve of negatieve reactie zichtbaar.

,,Het is een beetje te vergelijken met een zwangerschapstest, je ziet of er één of twee streepjes staan. Het ene streepje is een controlestreepje, als er twee streepjes verschijnen heb je corona.”

Is de sneltest, waarvan er in de VS al meerdere zijn toegelaten, onze reddende engel?

,,Dit kan héél véél bijdragen,” zegt arts-microbioloog Jan Kluytmans van het Amphia Ziekenhuis in Breda vol overtuiging. ,,Het is wel gebleken dat de manier waarop we ons testsysteem nu hebben ingericht niet goed werkt, omdat het allemaal veel te lang duurt.” Met deze sneltests wordt volgens hem ‘ongelofelijk veel tijd gewonnen’.

,,Dit is een doorbraak. Want de mensen die negatief getest worden, hoeven niet meer dagenlang te wachten op hun uitslag.” Uit de meest recente cijfers blijkt dat 9,1 procent positief wordt bevonden, dus negen op de tien mensen kunnen dan uit quarantaine en weer aan de slag. Kluytmans krijgt bijval van collega-onderzoeker Marc Bonten van het UMC Utrecht, die verwacht dat sneltests ‘onze aanpak van het coronavirus rigoureus gaan veranderen’.

,,Het is niet de godin van de geneesmiddelen, maar het gaat ons helpen.” Hij verwijst bijvoorbeeld naar de receptie in de tuin van het Witte Huis die mogelijk is uitgedraaid op een zogenoemd ‘superspreader event’. Meerdere aanwezigen, onder wie president Donald Trump en zijn vrouw Melania, die volgens Amerikaanse media allemaal een sneltest hadden ondergaan, zijn daarna tóch positief bevonden. Op beelden was te zien dat genodigden geen afstand hielden. Ze vertrouwden mogelijk op de negatieve sneltesten.

Hoe vaak hebben de nieuwe sneltests het mis?

Op de grootste testlocatie, in Utrecht, testten de onderzoekers 1257 mensen zowel met een PCR-test als met een sneltest van de Amerikaanse fabrikant Abbott. Bij 123 personen gaf de PCR-test een positief resultaat, de sneltest gaf bij slechts negentig mensen een positieve uitslag, meldt het UMC Utrecht. Dat komt neer op 73 procent.

De nieuwe sneltesten missen dus een aanzienlijk deel van de mensen die het virus wel degelijk bij zich dragen. ,,Aan het gebruik van de sneltests kleven ook risico’s,” waarschuwt Kluytmans. ,,De test is iets minder betrouwbaar dan de PCR-test die we nu gebruiken.” De onderzoekers telden slechts één keer een onterecht positief resultaat.

Hoe erg is het dat mensen die wél corona hebben, niet worden opgemerkt?

Bonten en collega-onderzoeker Marije Hofstra van het UMCU zeggen dat de sneltest minder snel positief uitvalt bij mensen die minder virusdeeltjes bij zich dragen. Daarom hoeft dat volgens hen ‘niet erg’ te zijn. ,,Omdat mensen met een kleinere hoeveelheid virus waarschijnlijk minder bijdragen aan nieuwe besmettingen dan mensen met een grote hoeveelheid virus,” verklaart Hofstra. “Maar als je al een week klachten hebt, dan is het misschien niet verstandig om een sneltest te doen, dan kun je misschien beter een PCR-test doen.”

Collega-onderzoeker Kluytmans, die op de dag van de aankondiging al door vijf verpleeghuizen is geappt of zij ook gebruik mogen gaan maken van de sneltest, moet naar eigen zeggen zijn ‘enthousiasme temperen’. ,,Als je op de hele bevolking negen van de tien mensen eruit haalt met de test, ben je al een heel eind. Maar doe je dat in een verpleeghuis dan neem je daarmee waarschijnlijk te veel risico, omdat er dan slachtoffers kunnen vallen.”

Hij benadrukt dat het coronavirus in verpleeghuizen ‘zo risicovol is’, dat hij ‘terughoudender zou zijn’. ,,Stel dat er twintig medewerkers klachten hebben, er achttien een positieve testuitslag krijgen maar er twee vrolijk verder werken bij wie de test het mis had, dan kunnen er hele kwetsbare mensen besmet worden. Het is nu echt nog te vroeg om de sneltest daar te gebruiken op een betrouwbare manier.”

Naar verwachting blijven verpleeghuizen en ziekenhuizen, daar waar je zo weinig mogelijk risico wil lopen de PCR-test gebruiken. Deskundigen verwachten dat in de teststraten beide tests worden uitgevoerd.

Waar en wanneer kunnen we de sneltest verwachten?

De twee sneltests die gisteren door Nederland zijn goedgekeurd komen van de Amerikaanse farmareuzen Abbott (107.000 medewerkers) en Becton Dickinson, beter bekend als BD (70.000 medewerkers). In Nederland wordt de test van Abbott al op grote schaal ingezet door bedrijven en organisaties waar mensen niet zomaar thuis kunnen werken. Denk aan scholen, maar ook aan transport- en logistiekbedrijven in bijvoorbeeld de Rotterdamse Haven.

,,Binnen vier uur kan een verpleegkundige bij een medewerker thuis of bij het bedrijf de Covid-19-sneltest afnemen,” vertelt directeur Albert Akkermans van medisch testbedrijf MediCorps. ,,Inmiddels zijn door het hele land honderd verpleegkundigen voor ons aan het werk, die binnen enkele uren een organisatie kunnen screenen wanneer er een Covid-19-besmetting vermoed wordt of is.” Vanaf volgende week wordt de test ook in de teststraten van de GGD ingezet.

Kluytmans: ,,In het Amphia Ziekenhuis wordt volgende week één van de vier teststraten een sneltestvariant. We doen dan ook een PCR-test, zodat we de betrouwbaarheid verder kunnen blijven onderzoeken tot we precies weten hoe de test presteert.” Ook in Utrecht wordt de sneltest naar verwachting nog deze maand in gebruik genomen. Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid verwacht op basis van die aanvullende resultaten nog ‘voor het eind van deze maand een besluit te kunnen nemen’ om de miljoenen sneltests die zijn ingekocht op grote schaal in te zetten. Of zoals de CDA-bewindsman het tactisch formuleert: “Zo snel als mogelijk.”

Zijn we dan af van de pijnlijke wattenstaaf diep achterin de neus?

,,Het wattenstaafje gaat net zo diep als bij de PCR-test”, verklaart Akkermans. ,,Je wil achter in de keel terecht komen, omdat het virus zich daar gaat nestelen. Daarom krijg je ook als je verkouden wordt keelpijn.”

Maar voor wie die test zat is, heeft Kluytmans mogelijk een hoopvol bericht. ,,Wij gaan de komende weken testen of we deze sneltest ook alleen met speeksel kunnen doen. Dan zou je hem namelijk in de toekomst ook veel makkelijker kunnen inzetten in de thuissituatie.”

Kunnen we met de sneltest weer naar evenementen?

Onderzoeker Marije Hofstra: “We zijn nog bezig om deze test te valideren bij mensen zonder klachten. Dat onderzoek doen we in samenwerking met de voetbalbond KNVB.”

Voetballers van onder meer FC Utrecht, PEC Zwolle en RKC ondergaan twee dagen voor een wedstrijd niet alleen een PCR-test, maar ook een sneltest. Volgens Kluytmans vergt dat onderzoek echt nog meer tijd. ,,In Brabant kreeg ik ook al meteen de vraag of we de sneltest kunnen inzetten bij carnaval. Ik snap de vraag, maar zover zijn we echt nog niet.”