Technologie van start-up uit Leeuwarden kan vertellen in welk stadium van de ziekte een coronapatiënt zit

Het RIVM en de Amerikaanse Food en Drug Administration (FDA) zijn positief over de vondst. Gerard Schouten, oprichter van Biotrack, hoopt dat de technologie nog dit jaar in ziekenhuizen kan worden gebruikt.

Technologie veertig jaar oud

Biotrack haakt aan bij onderzoek dat al veertig jaar oud is. ,,In de jaren zeventig en tachtig is veel onderzoek gedaan naar bacteriën en het meten van die bacteriën en virussen en schimmels’’, zegt Schouten.

Een van de technologieën die ontstond was fluorescentie in situhybridisatie , kortweg fish. ,,Dat was een heel mooie techniek, maar had als nadeel dat het erg bewerkelijk was en ook gevoelig voor interpretatiefouten.’’

De techniek komt erop neer dat een fluorescent label zich in een weefselmonster alleen vasthecht aan een voor dat label bestemd virus, bacterie of schimmel. Dat geheel licht met een vooraf bepaalde kleur op onder de microscoop.

Syndroom van Down

De techniek wordt nog altijd toegepast, bijvoorbeeld in de pathologie, maar ook prenataal om bijvoorbeeld het syndroom van Down vast te stellen. ,,Het is in de loop van de tijd een specialistische niche geworden.’’

Bijna tien jaar geleden besloot Schouten verder te gaan met fish. ,,We zijn er naar gaan kijken met de stand van de techniek van dit decennium. Als je het wilt gebruiken, moet je het anders doen, concludeerden we. En je kunt er een machine van maken, zodat je niet meer alles met de hand hoeft te doen.’’

Met medisch-microbioloog Gijs Jansen werd het idee geboren. ,,We vonden het beiden een mooie technologie die meer verdient dan alleen een gespecialiseerde toepassing in het laboratorium.’’

Betere technieken

Dankzij snellere computers, betere optische technieken en camera’s met een flinke hoeveelheid megapixels en robotisering was er meer mogelijk. ,,We zijn aan de basis gaan sleutelen, bouwen en zoeken.’’ Het levert een apparaat op met een digitale megapixelcamera, UV-ledlampen, probes van kunstmatig DNA met labels die niet snel verouderen. ,,We hebben het proces veel stabieler kunnen maken. Dat staat het weer toe er een geautomatiseerd systeem van te maken.’’

De afgelopen jaren werd het systeem ingezet om ziekteverwekkers op te sporen, bijvoorbeeld de ziekte van Lyme. ,,Vooral de chronische variant ervan, die moeilijk is te detecteren.’’

Beelden van virus in verschillende stadia van ontwikkeling

Na de corona-uitbraak bedacht Schouten samen met een klant dat het apparaat een rol kon spelen. ,,We hadden een systeem dat je voor veel toepassingen gebruikt. Je kunt het apparaat softwarematig steeds zo instellen. We vertellen de software dan feitelijk: ‘we gaan nu deze kleurstof gebruiken om dit te meten’. De machine kan er dan mee aan de slag. Voor corona zijn we het in die zin gaan aanpassen.’’

Het lukte, de machine levert nu fascinerende beelden van virusdeeltjes in verschillende stadia van ontwikkeling. Die leveren weer een schat aan informatie over het virus, zoals de hoeveelheid virus in het lichaam, het stadium van ontwikkeling, hoe actief het virus is.

Wat doet een medicijn tegen de ziekte

De volgende fase is, zegt Schouten, dat je kunt meten hoe ziek iemand wordt. ,,We hebben aanwijzingen dat je dat kunt meten. Maar je kunt hoe dan ook meten wat het effect is van medicijnen op de ziekteverwekker. Dat deden we al bij andere ziektes.’’

De technologie van Biotrack kan binnen enkele uren vertellen in hoeverre een virus is toegenomen dan wel verminderd. ,,Met deze technologie kun je heel snel zien of een antibioticum effect heeft op een bacterie of misschien wel helemaal niet. In een paar uur kun je antibiotica testen op de bacterie. Dat zou je ook met medicijnen tegen corona kunnen doen.’’

De methode van Biotrack is meer dan een sneltest. De test kan worden losgelaten op speeksel, bloed of materiaal dat met de bekende wattenstaafjes is verkregen. Biotrack levert geen diagnose. ,,Dat is voorbehouden aan de arts. Wij doen de analyse. Maar onze plaatjes geven de arts wel heel veel informatie. Hij kan heel snel een inschatting maken.’’

RIVM en FDA zijn positief

Biotrack heeft naast gesprekken met het RIVM gesproken met ic-artsen. Schouten: ,,Die zeggen dat ze met de informatie veel beter kunnen monitoren. Als mensen doodziek zijn van het virus, kun je dat zien aan de plaatjes. En dan kun je dat bestrijden als arts. Maar er zijn ook mensen die erg ziek zijn, zonder dat het te zien is. Dan kun je dus de vraag stellen waarom zijn ze zo ziek? Zijn ze ziek vanwege hun immuunrespons? Daarom zoeken we de samenwerking.’’

Het RIVM is positief over de apparaten van Biotrack, maar zorgvuldigheid staat voorop, dus wordt verder onderzoek gedaan. Dat geldt ook voor de FDA. Net als in Nederland hoopt Schouten in de VS nog dit jaar de markt op te kunnen met de Covid-19 analyse. ,,De interesse is groot.’’

Met een apparaat kunnen per dag 800 testen worden uitgevoerd. Schouten zegt dat een laborant twee apparaten kan bedienen. Op dit moment worden al diverse apparaten met succes ingezet en is Biotrack betrokken bij het screenen van bedrijven op Covid-19, met name in Noord-Nederland.