PeerGrouP en de lagen van de erwt

Een voorstelling, een wandeling, een podcast? ,,Wij noemen het een thuisvoorstelling”, zegt Dinanda Luttikhedde, de schrijver van Grauwe erwten. Het idee kwam al vrij snel na het begin van de lockdown, in maart. ,,Hoe kijk je dan, met het werk dat wij maken, naar de toekomst?”

Luttikhedde vertelt het via Zoom vanuit haar huis in Norg (,,vlakbij Donderen, de thuisbasis van de PeerGrouP”), op de laptop van artistiek leider en regisseur Dirk Bruinsma in zijn huis in Leeuwarden. ,,Thuis zijn, in quarantaine, thuis werken, met je gezin erbij”, zegt Luttikhedde, ,,wat brengt dat teweeg, wat voor effect dat op de psyche? We waren allemaal onderdeel van dat collectieve gevoel.”

De PeerGrouP moest wegens corona de forse locatievoorstelling De bom uitstellen. Bruinsma: ,,In beest fan in foarstelling, hiel grut. It skript wie klear, it dekor wie yn kannen en kruken. Mar ynienen tinkst: it kin net.”

Vandaar: een project over thuis zijn, over je vertrouwde omgeving en de herwaardering daarvan. Om corona, over corona. Grauwe Erwten is een podcast, een innerlijke monoloog - voorgedragen door actrice Nynke Heeg, die interacteert met de muziek van de jonge componist Jonathan Bonny.

Heeg kruipt in de huid van een coronapatiënt. ,,Zij deelt haar ervaring met ons. Ook het mentale proces dat zij doormaakt, als ze op de IC terecht komt, in een kunstmatige slaap gebracht wordt. En het belangrijkste: wat je nog wilt doen, wat je nog opgelost wilt zien. In zo’n situatie word je gedwongen om daarnaar te kijken.”

Luttikhedde baseerde haar verhaal op haar eigen gesprekken met IC-werkers en coronapatiënten - onder wie Bregt Hoekstra uit Ureterp, over wie enige tijd geleden in de Leeuwarder Courant een groot verhaal stond. ,,Zij is door een heel diep dal gedaan, ze kan zich het grootste deel van die coronatijd niet herinneren. Gelukkig kon ik ook met haar vriendin spreken, voor de context.”

‘Het effect van de stolp’

Het gaat ook over ,,het effect van de stolp”, zoals Luttikhedde dat noemt, het relatieve isolement waarin we onszelf in de eerste maanden van de coronatoestand opsloten - nu gaan we weer vrolijk, zij het met inachtneming van de anderhalvemeterdoctrine wat niemand lukt, naar buiten. ,,Wat was nou de waarde van die tijd, waarin we wat soberder leefden en leerden dat we met wat minder ook wel toe konden?”

Vandaar ook de stoffelijke weerslag van dit werk, zodat het meer wordt dan een QR-code om de podcast te ontsluiten. Wie zich inschrijft krijgt een doos, met daarin een stuk zeep als knipoog naar de nieuwe ontsmettingsrituelen (volgens Dirk Bruinsma komt de meeste ontsmettingssmurrie uit een fabriek in Tsjechië waar ooit het concentratiekampgas Zyklon B werd gemaakt), een portie grauwe erwten, een kaars voor de huiseljke sfeer, enkele recepten en een kaart met lokale leveranciers van allerlei lekkers.

Want het is dus niet de bedoeling dat je deze monoloog in je eentje beluistert. Doe het samen en bespreek de boel vervolgens bij een eenvoudige doch voedzame maaltijd, met goede producten uit de buurt. Neem daar wel de tijd voor, want grauwe erwten moet je immers een nachtje weken.

Luttikhedde: ,,We wilden een aanzet doen tot een inhoudelijk gesprek. En die erwten, ja dat is een heel proces. Het wordt een sobere maaltijd, maar supervoedzaam. Het wordt tijd voor een herwaardering van zulke producten. Als mensen meer peulvruchten zouden eten en minder vlees, zou het beter zijn. Wat is van waarde om te delen op dit moment? En wie nodig je uit om daarbij stil te staan?”

Het gaat ook over ziek worden, en dat gaat breder dan corona, en de mens. Bruinsma: ,,Sykte, dat slacht ek op hoe’t de wrâld funksjonearret. Dat komt mei trochdat wy dingen fier fuort helje wolle, oft dat no avocado’s binne of it spul by de Action. En as wy sels ta rêst komme wolle geane wy net efkes in blokje om, wat ek hiel moai wêze kin, nee, dan fleane wy nei Bali. Ek fantastysk, dat sil ik net ûntkenne, mar dat systeem is net hâldber.”

Corona dwingt je om naar dat soort zaken te kijken, en om te zoeken naar een nieuwe balans. ,,Ast sa siik bist, wurdst dêr wol ta twongen. Wat kinne wy dêr fan leare, út meinimme nei de takomst?” Vandaar ook dat je nadrukkelijk wordt uitgenodigd om Grauwe Erwten lopend tot je te nemen. Voor de herwaardering van je directe omgeving, maar ook omdat een herstellende coronapatiënt vanuit de stilstand van de IC ook weer weer in beweging zien te komen.

Bruinsma merkte dat toen hij deze week aan de wandel was met een andere coronalijder, wiens ervaringen ook ten grondslag liggen aan dit stuk. ,,It op’en nij wurdearjen fan de lytse, normale dingen, it blokje om, rinne, de sinne. It giet oer alles wat tichtby en lyts is. Ek it kontakt mei famylje en freonen.”

Hoe komen die grauwe erwten nou in dit concept terecht? Dat komt uit de gesprekken met deze zelfde coronapatiënt, zegt Bruinsma. ,,Hy sei: ‘Mijn wereld werd zo klein als een erwt.’ Hy moast stadichwei de lagen om syn bestean wer opboue. Hy wist net iens mear dat er famylje hie, hy wien allinne mar dwaande mei it bewegen fan syn fingers.” Op die analogie werd verder geassocieerd, en zo stuitte men op de uitdrukking ‘Het schip met grauwe erwten’. ,,De katastrofe, de tongerwolk wêrst rjocht yn faarst.”

Misschien lijkt het zo, maar het gaat de PeerGrouP niet in de eerste plaats om bewustwording. ,,Leau my mar”, zegt Bruinsma, ,,wy binne ús wol bewust. Fan de measte dingen wol. Wêr’t it no om giet, en dat besykje wy mei dit projekt, dy doaze, dy produkten, dy kaart, om de minsken ta aksje oan te setten. Fansels, de enerzjyleverancier docht dat ek, mar wy dogge it ûnbefongener, fanút in kreative manier.”

www.peergroup.nl