Tante Ben is geen hij of zij in de dichtbundel van Pim Lammers, klimaatverandering in de vorm van scheten en een omslachtig, belerend schoolboek | recensie jeugdboeken

Zeg jij maar gewoon tante Ben

Uit het titelgedicht van Ik denk dat ik ontvoerd ben : ‘soms denk ik / dat mijn ouders niet mijn ouders / maar mijn ontvoerders zijn’. Welk kind twijfelt er soms niet over: zijn deze rare mensen echt mijn ouders? Over familiebanden gaat deze debuutbundel van Pim Lammers, een onderwerp dat hij in de volle breedte belicht. Familie is bij hem geen dogma maar een rekbaar begrip, je kunt ze bijvoorbeeld ook zelf kiezen. Zoals in het gedicht over een jongen die heeft besloten dat zijn beste vriend voortaan zijn broer is.

Pim Lammers vertelde onlangs in een interview aan deze krant dat hij er zijn missie van heeft gemaakt om voor kinderen over gender- en seksuele diversiteit te schrijven; dat maakt hij in deze bundel meer dan waar.

Een zwijmelende jongen die verliefd is op meester Jasper, een neef die make-up gebruikt en tante Ben die geen hij of zij is, maar een ‘die’ of ‘hen’. Maar: ‘Zeg jij maar gewoon tante Ben.’ Een kleindochter die aan haar grootvader kenbaar maakt dat ze op meisjes valt, krijgt op een ontroerende manier zijn zegen. De gedichten waarin grootouders voorkomen, behoren sowieso tot de beste. Zoals Beppesoep , waarin de in Friesland opgegroeide Lammers op een fijnzinnige manier rouw en verdriet verwerkt. Net als in het ijzersterke Opa over ouders en een oma die naar de juiste woorden zoeken om datgene te vertellen, wat al duidelijk is. ‘Ze hoeven niets meer uit te leggen. De stilte was ze voor’.

De selectie had iets strenger gemogen; er staan net te veel gedichten in die weinig om het lijf hebben, wat afbreuk doet aan de hoge kwaliteit van de rest. Maar Lammers overtuigt als dichter voor kinderen en kan aansluiten in het rijtje namen als Bette Westera, Edward van de Vendel en Ted van Lieshout. Door de verhalende en persoonlijke toon zijn de verzen toegankelijk en ze blinken ook nog eens uit in voorleesbaarheid. Niet in de laatste plaats: ze bieden de mogelijkheid om het gesprek te openen over onderwerpen die niet voor iedereen vanzelfsprekend zijn.

Titel Ik denk dat ik ontvoerd ben Auteur Pim Lammers Illustrator Sarah van Dongen Uitgever Querido Prijs 16,99 euro (120 blz.) Leeftijd 8+

★★★★☆

IJsbeer zonder ijs

Op de cover laat een ijsbeer een scheetje terwijl een zeehond vertederd toekijkt. In de wolken zijn de sjablonen van een koe, fabriek en auto herkenbaar die op hun eigen manier voor uitstoot zorgen. De in Groningen geboren illustratrice Yoko Heiligers laat zich van haar beste kant zien in Scheten uit de schoorsteen , een prentenboek waarin Marc ter Horst aan kleuters uitlegt hoe klimaatverandering werkt.

De aarde moet niet warmer worden en dat betekent vooral dat die enorme deken van scheten (van auto’s, fabrieken en koeien) moet verdwijnen. Anders heeft de ijsbeer binnenkort geen ijs meer over. Een behapbare maar ook nogal versimpelde boodschap, daarom is de ondertitel wellicht ook ‘het kleine verhaal over klimaatverandering’. Jammer dat in de uitleg achterin alsnog termen als methaangas en de dampkring opduiken. Of kleuters hier al aan toe zijn, is een goede vraag. Die genieten waarschijnlijk vooral van de mooie platen die het onderwerp op een eigen manier inzichtelijk maken.

Titel Scheten uit de schoorsteen. Het kleine verhaal van klimaatverandering Auteur Marc ter Horst Illustraties Yoko Heiligers Uitgever Gottmer Prijs 15,99 euro (32 blz.) Leeftijd 5+

★★★☆☆

Alles is een verhaal

Waarom mensen zoveel machtiger zijn dan mieren? Omdat mensen kunnen samenwerken en daarvoor verhalen gebruiken waar ze anderen in laten geloven. Alles is immers verzonnen en niet meer dan een verhaal. Zelfs geld en bedrijven als McDonald’s zijn louter uit de fantasie ontsproten verhalen, waar volwassenen in zijn gaan geloven. Het is de kern van het betoog van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari die bestsellers Sapiens en Homo Deus omzette in een vierdelige serie voor kinderen.

Aan de hand van een uitgebreide duik in de vroegste geschiedenis legt hij uit waarom de mensensoort de baas van de wereld is geworden. Vooral door samen te werken en heel veel andere soorten uit te roeien. In de kern een boeiend onderwerp maar Harari redeneert erg omslachtig, gaat veel op de knieën en valt zo vaak in herhaling dat de aandacht al snel verslapt. In de talkshow van Humberto Tan vertelde hij er op een manier over die veel meer tot de verbeelding spreekt dan dit belerende schoolboek. Voor boeiende non-fictie voor kinderen is meer nodig. Nog drie delen te gaan.

Titel Hoe wij het machtigste dier op aarde werden Auteur Yuval Noah Harari Illustraties Ricard Zaplana Ruiz Vertaling Inge Uitgever Leopold & Ploegsma Pieters Prijs 19,99 (168 blz.) Leeftijd 10+

★★☆☆☆