Schaatsen Evert van Benthem blijven in Friesland: 'Dy redens binne foar ús wat De Nachtwacht is foar it Rijksmuseum'

Het Noordbrabants Museum in Den Bosch lijkt dezer dagen op een rariteitenkabinet. Er worden weliswaar alledaagse voorwerpen geëxposeerd, maar samen vertellen ze geschiedenis van de naoorlogse Nederlandse populaire cultuur.

Het idee voor de tentoonstelling Asjemenou! De Nederlandse populaire cultuur in 100 voorwerpen is gebaseerd op een rubriek in de Volkskrant. Journalisten selecteerden honderd populaire voorwerpen met een verhaal, waaronder ook de schaatsen van Evert van Benthem.

'Die redens binne foar ús wat De Nachtwacht is foar it Rijksmuseum'

Wat is er nog maar weer zo bijzonder aan die schaatsen? De schaatsende veehouder, die destijds in Sint Jansklooster woonde en later emigreerde naar Canada, won in 1985 de Elfstedentocht. Pas na de finish op de Bonkefeart in Leeuwarden komt hij tot de ontdekking dat er een groot stuk uit het ijzer van zijn rechter schaats mist. ,,Daar heb ik niets van gemerkt”, vertelt de winnaar na afloop van de wedstrijd tegen verslaggever Willibrord Frequin. ,,Ik denk dat dat na de wedstrijd is gebeurd hoor. Ik kan me niet voorstellen dat ik daar op gewonnen heb.” Hij schrikt als een omstander vertelt dat dat onjuist is. Dat hij wel degelijk op die schaats heeft gereden.

Het verhaal maakte indruk en behoort tot het collectieve geheugen van Nederland en hoort daarom in het rijtje populaire voorwerpen thuis. Toch liggen ze niet in het Brabantse museum. De schaatsen zijn door Van Benthem onlangs geschonken aan het Schaatsmuseum in Hindeloopen. De eigenaren van het museum wilden ze niet uitlenen aan de Brabanders. Hoe sympathiek ze de tentoonstelling ook vinden, zegt Grietje Bootsma. ,,Die redens binne foar ús wat De Nachtwacht is foar it Rijksmuseum”, zegt ze.

Foto van de schaatsen

Naast de teen van Tinus Udding (kwam in 1963 als 31ste over de finish met een bevroren teen), zijn de schaatsen een van de grote bezienswaardigheden in het museum. ,,Minsken freegje der nei. It soe al wat frjemd wêze at de fitrine fan Evert dan leech is.” Het museum verkeert ook niet in een positie om allerhande voorwerpen uit te lenen. Het draait volledig zelfstandig en heeft de inkomsten van bezoekers hard nodig. ,,En it is al sa’n dreech jier foar ús”, zegt Bootsma.

Het Noordbrabants Museum toont nu een foto van de schaatsen. ,,Het is jammer dat het niet gelukt is ze tentoon te stellen, maar we begrijpen het standpunt van het museum volledig”, zegt Charlotte Zwaan. Conservator Joris Westerink is anderhalf jaar bezig geweest met het opsnorren van allerhande voorwerpen die op de lijst staan. ,,We hebben naast de schaatsen nog een aantal voorwerpen niet in het museum staan”, zegt Zwaan.

Loekie de Leeuw

Zo wilde Matthijs van Nieuwkerk de tafel niet uitlenen waaraan hij van 10 oktober 2005 tot en met 27 maart 2020 het televisieprogramma De wereld draait door presenteerde. Ook de draaiende tribune van de musical Soldaat van Oranje is slechts op een foto te zien, evenals het grote kruis wat tijdens The Passion wordt meegedragen. ,,Dat is zo gigantisch groot, daar hadden we van alles voor moeten verbouwen.”

De knalgele motorhelm die sportverslaggever Theo Koomen (1929-1984) tijdens het verslaan van de Tour de France droeg – hij deed dat van 1976 tot 1983 – en Loekie de Leeuw zijn wel te zien. Ook een Oscar (gewonnen door Mike van Diem), de lichtbol die voor het hoofd van Duncan Laurence suisde tijdens zijn optreden op het Songfestival en de pet van Ome Willem sieren de vitrines.

Dominomus

En het museum stelt ook de Dominomus tentoon. De mus, een vrouwtje met een lege maag, vloog op 14 november 2005 het WTC in Leeuwarden in. Op dat moment zijn in de hal de voorbereidingen voor Domino Day in volle gang. Twee maanden hebben de bouwers gewerkt aan het neerzetten van zo’n vier miljoen dominostenen. Die zullen een paar dagen later tijdens een live-uitzending op televisie omvallen. De mus, die al 23.000 stenen heeft laten vallen, brengt de uitzending en de recordpoging in gevaar.

De organisatie schakelt een jager in, die het dier met een luchtbuks doodschiet. De wereld spreekt er schande van. De jager wordt bedreigd en krijgt enige tijd politiebewaking. Omdat hij geen vergunning had voor het bejagen van de mus, geeft het Openbaar Ministerie de jager een boete. Het Natuurmuseum in Leeuwarden had de vogel willen hebben, maar het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam maakte er werk van. De vogel, waarvan de linkervleugel ontbreekt, behoort daar al veertien jaar tot de vaste collectie.